باید دید که رفتار جامعه ایرانی با این پدیده انسانی در روزگار سختی چگونه است. آیا می‌توانیم از موضع پایبندی به حقوق بشر، کاملا انسانی و برابر برخورد کنیم؟ و هم‌چنان‌که در پی حقِّ حیات برای خود هستیم برای آنان نیز باشیم؟

آیا آمادگی داریم از منظر آموزه‌های اسلامی تفاوتی بین خود و برادران و خواهران افغانی نگذاریم و به این آیه از قران کریم عمل کنیم: «وَالَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِن قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَهً مِّمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَی أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ و [نیز] کسانی که قبل از [مهاجران‌] در [مدینه‌] جای گرفته و ایمان آورده‌اند؛ هر کس را که به سوی آنان کوچ کرده دوست دارند؛ و نسبت به آنچه به ایشان داده شده است در دلهای‌شان حسدی نمی‌یابند؛ و هر چند در خودشان احتیاجی [مبرم] باشد، آنان را بر خودشان مقدّم می‌دارند. و هر کس از خسّت نفس خود مصون ماند، ایشان‌اند که رستگارانند. 
 
آیا می‌توانیم با رویکرد تمدن ایرانی، سرنوشت مشترکی را برای خود و افغانیان چه در ایران و چه در افغانستان و چه سایر ملّت‌های واقع در این حوزه‌ی تمدنی ترسیم کنیم؟ توجه به ایده‌ی ایران هیچ تردیدی در اتخاذ سیاست برابری و برادری برای ما باقی نمی‌گذارد. به هرروی، از حیث اخلاقی بر سرِ دوراهیِ سختی قرار گرفته‌ایم. ولی، ملّت‌ها و آدمیان در این دوراهی‌ها آزمون می‌شوند. البته اگر تدبیر باشد، می‌توان بخشی از این هزینه را از سازمان‌های بین‌المللی و یا سازمان کشورهای اسلامی تامین مالی کرد. مهم این است، که مساله‌ی افغانیان نیز هم‌چون سایر کارگران ایرانی در دستور کار دولت قرار گیرد.
 
امروز دیدم که آقای آرش نصر اصفهانی در کانال تلگرامی «تحلیل اجتماعی شیوع کرونا» که توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران تشکیل شده‌است به مساله افغانیان مهاجر توجه کرده‌است. از ایشان به شخصه بابت این توجه و این تذکر به جامعه به شخصه سپاسگزارم.»

*وزیر سابق راه و شهرسازی و استاد دانشگاه تهران

2727