فرزاد مظفری: چند روز پیش خبر رسید که آنجلینا جولی فیلم جدیدی درباره زندگی عکاس مشهور بریتانیایی کارگردانی می‌کند. او پیش از این نیز چند فیلم کارگردانی کرده است، هر چند که شهرتش را مدیون بازیگری است.
بازیگر «دختر، ازهم‌گسیخته» در این مسیر تنها نیست. از مارلون براندو و کلینت ایستوود تا سوفیا کاپولا و گرتا گرویگ، فهرست بازیگرانی که پشت دوربین رفته و کارگردان شده‌اند، دراز است.
در این باره بیشتر بخوانید:
بازیگرانی که هوس کاری متفاوت به سرشان زد
آنجلینا جولی داستان زندگی یک عکاس جنگ را کارگردانی می‌کند
تکیه زدن بر صندلی کارگردان گاهی برای بازیگر افتخاری مضائف به ارمغان می‌آورد و گاهی دستاورد خاصی برای هنرمند ندارد.
پدرخوانده‌های بازیگر، کارگردان‌های خوبی نبودند
مارلون براندو، رابرت دنیرو و آل پاچینو بازیگرانی هستند که در سری فیلم‌های «پدرخوانده» نقش‌های اصلی را بازی کردند. بازیگرانی که همه قبول دارند در میان بهترین بازیگران تاریخ سینما جایگاه بلندی دارند. این غول‌های دنیای بازیگری البته در عرصه کارگردانی هم شانس خود را آزموده‌اند که نتیجه در قیاس با عملکردشان جلوی دوربین به هیچ وجه به چشم نمی‌آید.
آل پاچینو با فیلم مستند «در جستجوی ریچارد» به دنیای کارگردانی وارد شد. او این فیلم مستند را در ساندنس نمایش داد و پس از آن به جشنواره فیلم کن برد و در نهایت از انجمن کارگردانان آمریکا جایزه گرفت. بازیگر «بی‌خوابی» حدود سه سال پس از نخستین تجربه، بر صندلی کارگردانی فیلم «قهوه چینی» نشست. این فیلم نخستین بار در جشنواره فیلم ترایبکا به نمایش درآمد و چنان نشد که او را به ادامه پرقدرت مسیر ترغیب کند. به این ترتیب نزدیک به یک دهه طول کشید تا باز آل پاچینو هوس کارگردانی یک فیلم بلند به سرش بزند. «وایلد سالومه» با بازی جسیکا چستین در جشنواره ونیز روی پرده رفت و دو سال بعد نسخه دیگری از آن به سینما عرضه شد.
رابرت دنیرو اوایل دهه ۹۰ میلادی با فیلم «داستانی برانکسی» به جمع کارگردانان سینما پیوست. او در این فیلم خودش نقش اصلی را به عهده گرفت و جشنواره تورنتو را برای نخستین نمایش جهانی انتخاب کرد. فیلم نخست دنیرو در مقام کارگردان در گیشه عملکرد قابل قبولی داشت اما بیش از آن به خاطر بازی‌های خوب مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. بازیگر «راننده تاکسی» ۱۳ سال بعد فیلم «چوپان خوب» را با بازی مت دیمن و آنجلینا جولی کارگردانی کرد. در مجموع فیلم دوم دنیرو نسبت به «داستانی برانکسی» عملکرد ضعیف‌تری داشت و هم نقدهای منفی گرفت و هم در گیشه شکست خورد.
برخلاف دو بازیگر دیگر، مارلون براندو پیش از بازی در «پدرخوانده» کارگردانی را تجربه کرده بود. او اوایل دهه ۶۰ میلادی در تجربه‌ای که نمی‌شود نام موفق را بر آن گذاشت فیلم «سربازهای یک چشم» را با بازی خودش کارگردانی کرد. فیلم در گیشه عملکرد خوبی نداشت و نقدهای چندان خوبی نگرفت.
آنچه درباره فیلم‌های این سه بازیگر در مقام کارگردان جالب توجه است، عملکرد خوب بازیگران جلوی دوربین است که با در نظر گرفتن مهارتشان دور از انتظار نبوده است.
بازیگرانی که در کارگردانی موفق‌تر بودند
هنرمندانی هستند که کارشان را بازیگری شروع کردند، در عرصه کارگردانی عملکردی بهتری داشتند. از بهترین نمونه‌های این دسته می‌توان به سوفیا کاپولا، گرتا گرویگ و جردن پیل اشاره کرد.
سوفیا کاپولا دختر فرانسیس فوردکاپولا کار بازیگری را خیلی زود در مشهورترین فیلم پدرش، «پدرخوانده» آغاز کرد. البته او با بازی در این فیلم به شهرت نرسید و اکنون او را با فیلم‌هایی که کارگردانی کرده، از «گمشده در ترجمه» تا «فریب‌خورده» می‌شناسند. کارگردان «ماری آنتوانت» سال ۲۰۰۴ برای فیلمنامه «گمشده در ترجمه» اسکار گرفت و نامزد اسکار بهترین کارگردانی هم شد. او سال ۲۰۱۰ با فیلم «جایی» برنده شیر طلایی ونیز شد تا نخستین زن فیلمساز آمریکایی برنده این جایزه لقب گیرد. کاپولا در جشنواره کن هم با فیلم «فریب‌خورده» جایزه بهترین کارگردان را از آن خود کرده است.
مانند سوفیا کاپولا، گرتا گرویگ هم با بازیگری به سینما وارد شد اما با کارگردانی به شهرت رسید. او نخستین بار با فیلم «شب‌ها و آخرهفته‌ها» نامش را به عنوان کارگردان سر زبان‌ها انداخت اما سال ۲۰۱۷ بود که با فیلم «لیدی برد» مشهور شد. «لیدی برد» با نقدهای بسیار مثبتی که گرفت نامزد جوایز بسیاری از جمله جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد. گرویگ پس از آن نیز فیلم «زنان کوچک» را ساخت که در رده فیلم‌های موفق سال ۲۰۱۹ قرار گرفت.
کمتر کسی است که عاشق ژانر وحشت باشد و نام جوردن پیل را نشنیده باشد. پیل که در سال‌های اخیر با کارگردانی دو فیلم موفق «برو بیرون» و «ما» در دنیای فیلمسازی معتبر شده است، با بازی در فیلم‌هایی چون «فوکرهای کوچک» و «واندرلاست» کارش را شروع کرد. او سال ۲۰۱۷ با کارگردانی فیلم «برو بیرون» موفقیت عظیمی به دست آورد. فیلمی که با بودجه اندک ۴ میلیون دلاری ساخته شده بود، در گیشه فروشی فراتر از ۲۵۰ میلیون دلار داشت و علاوه بر آن نقدهای بسیار مثبتی گرفت و نامزد اسکار بهترین کارگردانی شد.
سوپراستارهایی که کارگردان‌های درجه یک شدند
کلینت ایستوود در ۹۰ سالگی هنوز جلوی دوربین می‌رود و هنوز پشت دوربین به کارگردانی مشغول است. ستاره وسترن‌های اسپاگتی همراه با چهره‌های مثل رابرت ردفورد، مل گیبسون و کوین کاستنر از جمله ستاره‌های دنیای بازیگری است که اسکار بهترین کارگردانی را دریافت کرده است. او که از ستاره‌های بازیگری در سینما است و نامزد شدن برای اسکار بهترین بازیگر را در کارنامه دارد، ۲ بار برنده اسکار بهترین کارگردانی شده است. ایستوود فیلم «نابخشوده» را سال ۱۹۹۲ کارگردانی کرد. او برای این فیلم همزمان نامزد اسکار بهترین بازیگر و بهترین کارگردان شد و اسکار بهترین کارگردانی را دریافت کرد. او در فیلم «دختر میلیون دلاری» بار دیگر نامزد ۲ اسکار بهترین کارگردانی و بازیگری شد و بار دیگر اسکار بهترین کارگردان را از آن خود کرد.
مل گیبسون هم از ستاره‌های دنیای بازیگری است. او که با نقش‌آفرینی در فیلم‌هایی چون «مد مکس» و «اسلحه مرگبار» به ستاره فیلم‌های اکشن تبدیل شده بود، اسکار بهترین کارگردانی را برای فیلم «شجاع‌دل» دریافت کرد. او بار دیگر برای کارگردانی «هکسا ریج» نامزد دریافت این جایزه شد.
از ستاره‌های بازیگری نسل کلینت ایستوود می‌توان رابرت ردفورد اشاره کرد. ستاره فیلم‌هایی چون «بوچ کسیدی و ساندنس کید» که برای بازی در «نیش» نامزد دریافت اسکار بازیگری شده بود، با فیلم «مردم معمولی» اسکار بهترین کارگردانی را از آن خود کرد. او هم علیرغم سن بالا هنوز در عرصه هنر می‌درخشد هر چند که یکبار گفته بود قصد خداحافظی دارد.
اینجا بیشتر بخوانید: رابرت ردفورد دوباره هواداران خود را غافلگیر کرد
کوین کاستنر که برای «رقصنده با گرگ‌ها» برنده اسکار کارگردانی شد و ریچارد اتنبرا که برای «گاندی» جایزه گرفت را هم می‌توان در این دسته جای داد.
در فهرست بازیگرانی که کارگردان شدند نام‌های بسیار دیگری هم دیده می‌شود. از جودی فاستر تا بن افلک و ران هاوارد که همه تجربه‌های موفقی در این زمینه داشته‌اند.
۲۴۱۲۴۱
