سینماسینما، علیرضا نراقی
لحظه‌ها و دوره‌های بی شماری در تاریخ‌نگاری سینما بوده که فراموش شده و زیر آوار تاریخ خطی و رسمی سینما دفن شده است. فیلم‌ها، فیلمسازان و گروه‌های زیادی که جایی در تاریخ‌نگاری «رسمی» ندارند و برای «بازشناسی» آن‌ها همواره نیاز به «آواربرداری» و کنار زدن رسوبات است. اما همزمان در زیر همین آوارها و رسوبات، یک تاریخِ زیرزمینیِ سینما شکل می‌گیرد (و نه صرفاً تاریخ سینمای زیرزمینی) که در حد فاصلی بین سینما، سیاست، هنر و نظریه می‌ایستد. این تاریخ به شدت «گسسته» است و تنها رد پاها و صاعقه‌هایی ایجاد کرده، نوری تابانده و مسیر را روشن‌تر کرده است.
«گروه ژیگا_ورتوف» که ژان لوک گدار و ژان پی‌یر گورَن و گروهی از مبارزان فرانسوی در سال پر آشوب ۱۹۶۸ شکل دادند، یکی از این لحظه‌های مهجورمانده‌ی تاریخ سینما است؛ از آن لحظه‌های تکینِ پیوند با تاریخ، مدرنیته و انقلاب در سینما که از سوی تاریخ‌نگاری رسمی نادیده گرفته شد. «گروه ژیگا_ورتوف» از این جهت و به خصوص در فضای کتاب‌های سینماییِ فارسی در طول تمام دهه‌های گذشته کاملاً «غایب» بوده است و جز اشاراتی تاریخی در هنگام بررسی سینمای ژان لوک گدار در کتاب‌ها و پژوهش‌ها مطلبی درباره‌ی آن یافت نمی‌شود. تنها ردپایی که دیده می‌شود ترجمه‌ها، جزوه‌ها و کتاب‌های زنده یاد پرویز شفا بود که جرقه اولیه را زد و این تاریخ‌نگاری سینمای انقلابی و جمعی را شروع کرد.
این کتاب از این جهت قصد دارد که بر شانه‌های جزوه‌هایی چون «سینما سلاح تئوریک» پرویز شفا بایستد و آن را گامی فراتر برده و به اکنون پیوند دهد. کتاب «پایان یک آغاز» شاید به این شکل بتواند صدایی ناکوک در فضای نقد فارسی سینما ایجاد کرده و «بازشناسی» نوعی از سینمای سیاسی و انقلابی را پیشنهاد دهد تا از این رهگذر در این دوران پر آشوب و پر «تصویر» دوباره به «بحث» دامن زند: «سینمای انقلابی چگونه سینمایی است؟». مسئله‌ای که بازشناسی آن به میانجی تجربه‌هایی که گروه‌ها و کلکتیوهای سینمای دیجیتال در سراسر جهان به ثبت رسانده‌اند، امری ضروری است.
روند تحقیق و پژوهش پیرامون گروه ژیگا_ورتف از سال ۱۳۹۳ به همت اردوان تراکمه و کیانوش اخباری که گزینش و ویرایش این کتاب را بر عهده دارند آغاز شد و مترجمانی چون صالح نجفی، فرزام امین صالحی، سارا دهقان، تایماز افسری، مهدیس محمدی، فرید دبیرمقدم، آلما بهمن‌پور و مرحوم آرش طالبی در شکل‌گیری آن مشارکت و همکاری داشته‌اند. این کتاب مشتمل بر ۱۵ مقاله‌ی انتخابی از زبان‌های انگلیسی و فرانسوی است که متفکران و سینه‌فیل‌هایی مثل سرژ دَنه، پیتر وولِن، آلن بدیو، ژاک رانسیر، جولیا لوساژ، جیمز روی مک‌بین، آلبرتو توسکانو، اِرمگارد اِمِل‌هاینتس و راین بابولا را کنار هم قرار می‌دهد تا بتواند تضارب و تصادم آراء در باب این جریان مهم تاریخ سینما را ثبت و ضبط کند. یکی از مزایای این کتاب وجود مقالاتی است که به یکدیگر ارجاع می‌دهند و این امکان را فراهم می‌کنند که بررسی جامع‌تری نسبت به بحث مورد نظر وجود داشته باشد. علاوه بر مقالات ترجمه‌شده، مصاحبه با ژان پی‌یر گورن، مانیفست گروه ژیگا_ورتف و مقالات تألیفی نیز در کتاب وجود دارد که سبب جامعتر شدن کتاب گردیده و آن را به صورت یک «شناخت‌نامه» درمی‌آورد.
