اگر بخواهیم فرمولی برای «شایعه» بنویسیم، حاصل ضرب اهمیت در ابهام است.
اگر موضوعی مهم نباشد، هر قدر هم ضریب ابهام بگیرد و مبهم‌تر شود، شایعات پیرامون آن چندان موج انداز و با قابلیت پراکندگی فراوان نخواهند بود.
همچنین اگر پدیده‌ای اهمیت فراوان داشته باشد، اما ابهام پیرامون آن، بسیار نباشد باز هم فرمول شایعه به کار نمی‌افتد.
اگر بخواهیم از حجم شایعه بکاهیم یا باید نشان دهیم موضوع اهمیت زیادی ندارد یا از ابهام بکاهیم و شفاف سازی کنیم.
در مورد خاص شیوع ویروس کرونا که با جان و سلامت انسان‌ها سروکار دارد و جهان را درگیر خود ساخته طبعا نه تنها از اهمیت آن نمی‌توان کاست که به عکس از درجه اهمیت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار است.
پس، ریشه شایعه را باید در ابهام آن جُست.
ابهامات کرونا نیز دو گونه است: طبیعی و تصنعی.
ابهامات طبیعی در ناشناخته بودن آن ریشه دارد. کما این که سازمان بهداشت جهانی را نیز غافل گیر کرد و همچنان نیز نادانسته‌های ما درباره آن بیش از دانسته‌ها و آگاهی‌های ماست چندان که یورگن هابرماس مهم‌ترین فیلسوف زنده جهان از «دانستنِ ندانستن» به عنوان مهم‌ترین دستاورد کرونا یاد کرده است!
گونه دوم، اما ابهامات ساختگی و تعمدی است که با اهداف سیاسی و سازمان دهی شده شکل می‌گیرد تا با توجه به عنصر «اهمیت» شایعه مورد نظر را بپراکنند و از این حیث گزاف نیست اگر گفته شود هیچ کشور و جامعه درگیر کرونا مانند ایران در معرض انواع شایعات قرار ندارد و انگار در این زمینه مسابقه‌ای در جریان است.
شبه رسانه‌ها و جریان‌هایی که قبل از کرونا هم به هر موضوع مهم، ضریب ابهام می‌دادند و شایعه می‌ساختند و می‌پراکندند همان شیوه‌ها را در این فقره به کار بسته و تعمیم می‌دهند.
این کار را ابتدا با سلب اعتماد از رسانه رسمی و تزریق شک انجام می‌دهند و سپس با ابهام افکنی تا فرمول شایعه به کار افتد: همان حاصل ضرب اهمیت در ابهام.
هر چه از ابهام‌ها کاسته شود این فرمول کارایی خود را از دست می‌دهد و در مقابل می‌توان به مخاطبان نیز یادآور شد:
خبر، هم یک کالاست و این کالا را از هر جا نمی‌توان تأمین کرد و کافی است همان گونه که دارو را از هر جا تهیه نمی‌کنیم و در قبال سلامت خوراک خود حساس ایم هر شایعه را خبر صحیح نپنداریم و راستی آزمایی کنیم.
اطلاع رسانی شفاف و صریح و میدان دادن به نهادهای مستقل و معتبر، زمینه رشد شایعات را از میان می‌برد.
اعتبار بیشتر و ابهام کمتر، مجال رشد و نمو و تأثیر گذاری را از «شایعه» می‌ستاند.
۲۵۸۲۵۸
