برای ما که رتبه اول کشف مواد مخدر ( تریاک هرویین و مرفین) در جهان هستیم و در این راه نیز حدود چهار هزار شهید داده ایم و سه چهارم کشفیات تریاک و دو سوم کشفیات مرفین جهان توسط ما بوده است اهمیت دارد که در کشور همسایه که بزرگترین تولید کننده تریاک جهان است چه می گذرد.

الف ـ طالبان ؛ دیروز

طالبان که جریانی عقیدتی ـ نظامی است و برای تشکیل امارات ( حکومت ) اسلامی در افغانستان تلاش می کند از سال ۱۹۹۴ در صحنه ی سیاست ظهور یافت .در آن زمان مردم افغانستان خسته از کشمکش تمام نشدنی بین گروههای جهادی شاهد شکل گیری جریانی در جنوب کشور خود بودند که می پنداشتند ممکن است بتواند به جنگهای داخلی پایان دهد.این جریان ظرف دو سال با عقب راندن نیروهای دولت مجاهدین، افغانستان را به سیطره ی خود در آورد و با معرفی رهبر خود به عنوان امیرالمومنین ، سنگ بنای امارات اسلامی افغانستان را گذاشت.طالبان در شیوه حکومت داری معتقد به اجرای سختگیرانه قوانین شریعت بود و به همین دلیل با اقبال عمومی مواجه نشد. بجز سه کشور پاکستان ، امارت متحده ی عربی و عربستان سعودی که آن را به رسمیت شناخت در سطح بین الملل نیز موفقیتی در کسب وجهه به دست نیاورد.

 سابقه ی رفتار طالبان با شیعیان

بر خلاف داعشی که به سبعیت معروف بود ولی در هیچ شهر شیعه نشین نسل کشی راه نینداخت طالبان از همان ابتدای حضور در کابل ، با اعدام  عبدالعلی مزاری رهبر حزب وحدت اسلامی مربوط به قوم هزاره که یکی از احزاب اصلی شیعیان افغانستان است موضع خود را در مقابل شیعیان نشان داد.علاوه بر این در هنگام تصرف شهر مزار شریف که شهری شیعه نشین بود مرتکب چنان قتل و عامی شد که گاهی از ان به نسل کشی هزاره ها یاد می شود ، قتل و عام ۲۰۰۰ تا ۱۰ هزار انسان بی گناه.دامنه ی این آتش عداوت کنسولگری ایران و جان ده دیپلمات و یک خبرنگار هموطن ما را گرفت . عده ای البته این اقدام طالبان را کار عده ای خودسر می دانند و احتمالا تلاش دارند اثبات کنند که طالبان از همان ابتدا هم با همسایه ی شیعه ی خود مشکلی نداشته است. این در حالیست که دستگاه دیپلماسی وقت کشور خواهان مقابله نظامی با طالبان به تلافی اقدام آن ها بود.

آن ها که کتاب «سقاوی دوم » را خوانده اند و با اهداف استراتژیک دیدگاههای تندروهای پشتون آشنا هستند می دانند که در آن راجع به آمایش سرزمین و راههای کنترل و محدودسازی شیعیان به صراحت چه آمده است.

به هر حال حملات یازده سپتامبر که اتفاق افتاد و در آن نقش القاعده و رهبرش بن لادن رسانه ای شد طالبان بر سر دوراهی قرار گرفت ؛ از یکطرف جامعه ی جهانی تقاضای تحویل سرکرده القاعده و حامی مالی طالبان یعنی بن لادن را داشت و از طرفی  طالبان به دلایل بسیار تمایلی به این کار نداشت. نتیجه آن شد که ائتلاف جهانی به حیات پنجساله ی دولت طالبان در سال ۲۰۰۱ خاتمه داد و حکومت افغانستان به دست مردم افتاد.

رفتار ایران در مقابل طالبان در طول این سالها از پیچیدگی خاصی برخوردار بوده است.عده ای از صاحب نظران نقش ایران را در زمان براندازی حکومت طالبان در افغانستان و بخصوص آزادسازی هرات سازنده ارزیابی می کنند ، موضعی که در سالهای بعد دچار تحول شد.

افزایش حضور نظامی امریکا در افغانستان و راه اندازی پایگاههای نظامی در مناطقی که به مرزهای ایران نزدیک بود از یکطرف و تلاش طالبان برای بیرون راندن نیروهای ناتو و بخصوص امریکا از افغانستان از طرف دیگر شاید باعث شده بود ایران که تمایلی به حضور دشمن دیرینه در کنار خود نداشت نگاه متفاوتی به موضوع طالبان بکند و بقول معروف بخواهد دفع دشمن اصلی خود را از طریق جریان طالبان دنبال کند.این تغییر استراتژیک شیوه تا آن جا پیش رفت که بحث حمایت ایران از طالبان در خلال سالهای بعدی مطرح شد و حتی ذبیح ا.. مجاهد سخنگوی طالبان اعلام کرد که ملا اختر محمد منصور ( رهبر طالبان بعد از ملا محمد عمر)  قبل از آن که توسط هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی در افغانستان کشته شود در راس هیاتی از ایران بازدید داشته است.

ب ـ طالبان ؛ امروز

اگر چه آهنگ خروج نیروهای آیساف ، ناتو و امریکا از زمان ریاست جمهوری اوباما شروع شده بود اما دولت ترامپ پس از توافق با طالبان به آن شدت بخشید و این روزها خبر تخلیه ی پایگاه نظامی بگرام در کنار کابل که آخرین و بزرگترین پایگاه نظامی نیروهای ناتو و امریکا در افغانستان بود منتشر شد.

برای آن ها که خروج نیروهای نظامی امریکا از افغانستان را دنبال می کردند این حرکت قابل توجه بود اما  آن ها که می دانستند هنوز دولت نوپای افغانستان آمادگی لازم را برای مقابله با طالبان ندارد از این موضوع نگران شدند.به هر حال طالبان در خلاء وجود قدرت متمرکز در افغانستان به سرعت اقدام به تصرف بخشهای جدید کرد . روزنامه وال استریت ژورنال اخیرا پیش بینی کرده است که طبق ارزیابی نهادهای امنیتی امریکا اگر وضع به همین منوال بماند طالبان ممکن است ظرف ۶ تا ۱۲ ماه آینده افغانستان را تصرف کند.اگر چه عمده ی حامیان طالبان در مناطق روستایی و کم برخوردار و دارای سطح سواد پایین تر است و در شهرهای بزرگ اقبال کمتری به ان می شود اما بعید نیست که در سایه تقویت نظامی و خلاء قدرتی که پیش آمده و حمایت چند جانبه ای که از طریق کشورهای دیگر از ان می شود بتواند به این پیش بینی جامه ی تحقق بپوشاند.در میان کشورهایی که به ظن حمایت از طالبان اسم ان ها می رود ، علاوه بر حامیان قبلی اش مانند آن ها که دولت طالبان را به رسمیت شناختند و پاکستان که به نوعی خاستگاه طالبان بود ، کشورهایی مانند روسیه نیز قرار گرفته است.البته داستان روسیه متفاوت است زیرا روسیه وارث اصلی شوروی سابق است و شوروی خاطره ی تجاوز به افغانستان و خروج پس از تحمل شکست را در تاریخ خود دارد.

ج ـ طالبان ؛ آینده

بی شک طالبان و اندیشه طالبانی هنوز در میان عامه ی مردم افغانستان طرفدار دارد و توفیقات اخیر طالبان را نمی شود صرفا در برتری نظامی آن نسبت به دولت قانونی افغانستان دنبال کرد. اما افزایش سواد و تغییر سطح اجتماعی و بافت فرهنگی مردم افغانستان که دهه ها در آتش جنگ با اشغالگران و زیاده خواهی جنگ سالاران سوخته اند در آینده موازنه را به ضرر طالبان به تدریج رقم خواهد زد.با این وجود نمی توان در معادلات فعلی عرصه ی سیاست افغانستان طالبان را ندیده گرفت.

به همین خاطر در داخل ایران نیز دو دیدگاه متفاوت در مواجهه با موضوع طالبان شکل گرفته است :

ـ عده ای شیعیان و مردم هزاره جات را از پیوستن به بسیج مردمی برای مبارزه با طالبان برحذر می دارند و مبارزه با طالبان را اشتباه و امری عبث می دانند.در کنار این دیدگاه عده ای نیز طالبان را بخشی از قدرت فعلی و حتی دولت در افغانستان می دانند و برای دیپلماسی فعال در مواجهه با گزاره های متفاوتی را به ناگزیر پیشنهاد می دهند.البته دیگر دست همه ی اینها از آن استدلالی که می گفت طالبان در مقابل امریکا می ایستد خالی است ، چه تقریبا همه ی نیروهای امریکایی از افغانستان خارج شده اند و یا به زودی خارج می شوند.

ـ عده ای دیگر نیز معتقدند بحران افغانستان جز از طریق سیاسی گزینه ای ندارد و رسیدن به صلح و آرامش برای مردم زجر دیده آن در سایه مراجعه به ارای عمومی میسر است.این عده تمایلی به توسعه روابط ایران با طالبان که نیرویی عقیدتی  ـ نظامی است ندارند و اصرار دارند نظام از این صحنه نیز با درایت دامن خود را برچیند و در بازی باخت ـ باخت حمایت از طالبان یا کمک به مبارزه با آن ورود نکند. کمک برای استقرار صلح و ثبات و امنیت در افغانستان الزاما به معنی حمایت از یکی از طرفین نیست ، ولو حمایت از طرفی که این روزها دست برتر را دارد و اخیرا آلترناتیو مناسبی برای مبارزه با دشمنان مشترک بوده است .  البته  اصل ۱۱ قانون اساسی ما نیز می گوید دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کوشش به عمل آورد تا وحدت سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد ، می دانیم که برای رسیدن به این هدف هر گونه تلاشی که در آن اختیار حاکمیت کشورهای اسلامی صرفا به مردم آن سرزمین سپرده شود موثر است.

1717