در نیمه دی ماه سال جاری در منطقه عمومی سمنان و چند منطقه دیگر کشور رزمایش تماماً پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران با حضور صدها فروند از پهپادهای مختلف از ۴ نیروی ارتش برگزار شد.
این پهپادها در روز نخست در مسیری به‌طول بیش از یک کیلومتر کنار هم روی زمین برای بازدید فرماندهان مستقر شده بودند که جلوه‌ای ویژه از کمیت و تنوع پهپادهای ایرانی را به نمایش گذاشت.
انواع پهپادهای ساخت داخل با مأموریت‌های مختلف در این رزمایش حضور داشته به اجرای مأموریت پرداختند.
برخی دستاوردها نیز برای اولین بار در این رزمایش به نمایش گذاشته شد که در گزارش زیر به مرور مهمترین رخدادهای این تمرین بزرگ پرداختیم.
تنوع مأموریتی
اولین مبحث در مورد رزمایش پهپادی ارتش، اجرای انواع مأموریت‌های دفاعی و تهاجمی تماماً توسط پهپادها بود، از مأموریت پرواز تندخیز یا اسکرامبل توسط پهپادهای کرار رهگیر تا مأموریت‌های تهاجمی و جنگ الکترونیک.
کرارهای رهگیر به سه شیوه انتحاری، استفاده از تیربار یا استفاده از موشک هوا به هوا قابلیت درگیری و انهدام هدف مهاجم را دارند که دو مورد آخر در این رزمایش و البته برای اولین بار در کشور مورد استفاده قرار گرفت.
در مأموریت انتحاری، پهپاد کرار به‌واسطه دوربین نصب‌شده در دماغه از حدود ۳۰کیلومتری قابلیت قفل کردن روی هدف را دارد و سپس خود را از سمت مناسب به هدف می‌رساند و با برخورد مستقیم یا در مجاورت آن منفجر می‌شود.
با توجه به سرعت بیش از ۶۰۰ کیلومتر بر ساعت انواع پهپاد کرار، این پرنده گزینه مناسبی برای هدف قرار دادن اهداف کم‌سرعت مانند پهپادهای بزرگ یا هواپیماهای گشت دریایی و ترابری و بالگردهای بزرگ و متوسط دشمن است.
در جریان ارائه گزارش فرماندهان ارتش به ریاست ستادکل نیروهای مسلح سرلشکر محمد باقری در این رزمایش اعلام شد که ارتش با کرارهای رهگیر، عملیات رهگیری انواع هواپیماهای با سرنشین و بدون سرنشین آمریکایی از جمله پهپادهای مهم MQ-۹ ،RQ-۴ و هواپیماهای گشت دریایی P-۸ و P-۳ آمریکایی را در مناطق جنوب کشور در ماه‌های گذشته چندین بار به انجام رسانده است که به‌راحتی در صورت حضور آنها در مناطق حاکمیتی کشور، امکان ساقط کردن این هواگردها وجود داشت.
استفاده عملیاتی از تیربار توسط پهپادهای معمولی و نه مولتی‌روتور، به‌احتمال زیاد برای اولین بار حتی در دنیا باشد که توسط کرارهای ایرانی صورت می‌پذیرد.
شاید در وهله اول مزیت این روش کاهش چشمگیر هزینه به‌نظر می‌رسد اما کاهش قابل توجه آسیب یا به‌بیان دیگر قابلیت وارد ساختن آسیب کنترل‌شده به پرنده دشمن به‌منظورهایی خاص نیز از مزیت‌های استفاده از تیربار است.
فایده دیگر این روش، امکان درگیر شدن با هدف‌های متعدد یا یک دسته پروازی از اهداف دشمن توسط پهپاد رهگیر با تیربار است.
ایده استفاده از موشک روی پهپاد کرار قدمتی نزدیک به ۶ سال دارد که گونه‌ای از موشک شهاب ثاقب به‌نام شفق روی آن مشاهده شده بود اما تا کنون فیلم یا تصویری از شلیک آن منتشر نشده بود.
در رزمایش اخیر موشک جدیدتر آذرخش که از پیکربندی موشک مشهور هوا به هوای AIM-۹ سایدویندر استفاده می‌کند و قابلیت استفاده دوگانه هوا به هوا و هوا به زمین دارد در مأموریت رهگیری هدف هوایی با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت.
با توجه به ماهیت رزمی این موشک در نقش هوا به هوا، قابلیت درگیری با انواع پرنده‌های دشمن را دارد درحالی که به‌واسطه نصب روی پهپاد، قابلیت شروع مأموریت از هر نقطه‌ای به‌صورت غافلگیرانه را نیز خواهد داشت.
پهپادهای کرار با استفاده از یک راکت از روی زمین بلند می‌شوند که سبب می‌شود به‌راحتی در نقاط مختلف مخفی شوند و برای مأموریت دفاع هوایی نقطه‌ای به‌راحتی و به‌سرعت به پرواز درآیند.
در مجموع قابلیت اجرای عملیات رهگیری علیه اهداف پروازی دشمن خصوصاً پهپادها با در نظر داشتن میزان تأثیر عملیاتی این وسائل که در جنگ اخیر قره‌باغ هم مشاهده شد، قابلیتی راهبردی است که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را یک گام جلوتر از دشمنان قرار می‌دهد.
در بخش مأموریت‌های تهاجمی علاوه بر همان موشک آذرخش که با توجه به سرعت مافوق صوت به‌عنوان موشکی ضربتی علیه اهداف زمینی قابل طرح است، بمب‌های ۵۰۰پوندی mk-۸۲ توسط پهپادهای کرار حمل و پرتاب شدند که با دقت بسیار خوبی به نزدیک اهداف اصابت کردند. البته بمب‌های هدایت‌شونده دورایستا نیز قبلاً توسط پهپادهای کرار به‌کارگیری شده بود.
بمب‌های هوشمند و نقطه‌زن قائم با پهپادهای کمان و ابابیل‌ـ۳ و بمب‌های سدید با پهپاد سیمرغ نیروی دریایی در این رزمایش به‌کارگیری شد.
پهپاد سیمرغ دارای برد ۲۰۰۰ کیلومتر بوده و مداومت پروازی ۲۴ ساعت دارد. این پهپاد که گونه دریایی شاهدـ۱۲۹ به‌شمار می‌رود، به‌سفارش ارتش جمهوری اسلامی ایران توسط سپاه ساخته شده است و تجربه گرانبهای بیش از ۵۰هزار ساعت پرواز عملیاتی شاهدـ۱۲۹ در بحران‌های عراق و سوریه در سال‌های گذشته را پشتوانه خود دارد.
در مأموریت انتحاری ضد اهداف زمینی هم پهپاد آرش که نمونه انتحاری پهپادهای تمرینی هدف کیان است، از سواحل مکران به‌سمت منطقه عمومی رزمایش در سمنان به پرواز در آمد و پس از طی مسافت ۱۴۰۰کیلومتری طراحی‌شده برای این مأموریت با دقت هرچه تمام‌تر خود را به هدف کوبید.
این پهپاد همانند کرار با استفاده از یک راکت کمکی به پرواز درمی‌آید و در نتیجه هر نقطه‌ای از کشور می‌تواند محل شروع مأموریت آن علیه انواع اهداف دشمن باشد.
علاوه بر قراردهی چندتایی این پهپاد روی تریلر، یک پرتابگر جعبه‌ای تک‌فروندی با سطح محافظت بالا نیز برای پهپاد آرش طراحی و ساخته شده است که در این رزمایش مورد استفاده قرار گرفت.
از دیگر پهپادهای مشاهده‌شده در این رزمایش برای اولین بار، یک نمونه پهپاد کوچک یا MAV کنار پهپادهای بزرگتر بود که احتمالاً همانند نمونه‌های مشابه خارجی به‌صورت دسته‌ای از پهپادهای بزرگتر پرتاب می شود.
همچنین جعبه حمل و پرتاب پهپادهای مقیاس کوچک دیگر برای استفاده توسط نفرات تکاور نیز در نمایشگاه جانبی این رزمایش مشاهده شد که تسنیم به‌زودی در گزارشی دیگر به‌تفصیل در مورد این دو نوع مطالبی بیان خواهد کرد.
در رزمایش تماماً پهپادی ارتش، انواع مولتی‌روتورها نیز با مأموریت شناسایی، حمل سلاح‌های مختلف و نیز مأموریت اصابت مستقیم به مولتی‌روتور مهاجم دشمن حضور داشتند و پرواز عملیاتی و نمایش قابلیت خود را در حضور ناظران ستادکل نیروهای مسلح و قرارگاه مرکزی رزمی خاتم الانبیا(ص) به انجام رساندند.
این مولتی‌روتورها قابلیت دنبال کردن اهداف متحرک و انهدام آنها را دارند. بمب‌های پرتاب‌شونده کوچک و ترکشی هم از جمله سلاح‌های نصب‌شده روی این پرنده‌های بدون سرنشین است.
یکی دیگر از مأموریت‌های جدید پهپادی که برای اولین بار توسط نیروهای مسلح کشور رسانه‌ای می‌شود، استفاده از پهپاد در نقش مهمات پرسه‌زن بود.
در این شیوه پهپاد تهاجمی انتحاری با مداومت پروازی بالا به منطقه هدف اعزام می‌شود و در صورت مشاهده هدف اقدام به اجرای عملیاتی تهاجمی می‌کند.
برای شناسایی هدف استفاده از قابلیت‌های پیشرفته پردازش تصویر و هوش مصنوعی حرف اول و آخر را می‌زند که رسیدن به سطح عملیاتی در مأموریت مهمات پرسه‌زن، نشان‌دهنده عمق پیشرفت کشور در حوزه‌های مذکور است.
نصب پهپاد روی آویزگاه حمل سلاح بالگرد ۲۱۴ هوانیروز ارتش از دیگر مواردی بود که برای اولین بار در رزمایش اخیر ارتش مشاهده شد. مأموریت این پهپاد می‌تواند تهاجمی یا ایذایی خصوصاً علیه پدافند دشمن در برابر گروه بالگردها در مأموریت‌های خاص باشد.
نکته مهم دیگر پیرامون پیشرفت عملکردی پهپادهای ارتش اعلام امکان اجرای عملیات گروهی یا همان یورش فوجی یا سوآرم (Swarm) است که جهش مهمی در کیفیت ابعاد تهاجمی نبرد دارد.
در این شیوه دسته‌ای از پهپادها به‌صورت همزمان به‌سمت هدفی مشخص یورش می‌برند. مأموریت تعدادی از این پهپادها می‌تواند ایذایی و برای فریب و اشباع پدافند دشمن بوده و نیز می‌تواند همه در مأموریت اصلی تهاجمی مورد استفاده قرار گیرد. این شیوه عملیات برای افزایش حجم آسیب به دشمن و نیز کاستن از قابلیت پدافند دشمن کاربرد دارد.
اجرای عملیات‌های شنود و مراقبت الکترونیکی و نیز اجرای جنگ الکترونیک از دیگر مأموریت‌هایی است که توسط انواع پهپادهای ساخت ایران قابل اجرا است و در این رزمایش نیز به مورد اجرا گذاشته شد.
یک مأموریت ویژه برای پهپاد انتحاری آرش، عملیات ضدرادار بود که در رزمایش اخیر مورد اجرا قرار گرفت. ترکیب این قابلیت و برد بلند سبب می‌شود رادارهای دشمن توسط پهپادهای ایرانی در معرض تهدید جدی و نابودی در اولین مقطع درگیری باشند.
از جهت تنوع مأموریتی هرچند قابلیت هدایت آتش توپخانه در رزمایش اخیر نمایش داده نشد اما در توانایی پهپادهای ایرانی وجود داشته و قبلاً در عملیات علیه گروه‌های تروریستی در مرزهای شمال غربی و حتی در سوریه و عراق اثبات شده است.
همچنین قابلیت اجرای عملیات مشترک با هواپیماهای جنگنده یا بالگردهای تهاجمی نیز از جمله مأموریت‌های نوین پهپادهاست که می‌تواند در نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به‌کارگیری شود.
تنوع ساختاری
یکی دیگر از جنبه‌های مهم رزمایش پهپادی ارتش، نمایش تنوع ساختاری بالا در پرنده‌های بدون سرنشین بود که برای مأموریت‌های متنوع ذکرشده در بالا، طراحی شده‌اند.
بعضی از این پهپادها با استفاده از راکت از روی زمین بلند می‌شوند و با چتر بازیابی می‌شوند و برخی با استفاده از باند پرواز کار نشست و برخاست خود را به انجام می‌رسانند و برخی نیز با نصب روی خودرو و حرکت روی مسیر مستقیم انرژی اولیه برای بلند شدن را به دست می‌آورند.
پهپادهایی با ساختار کلاسیک مشابه هواپیما، برای مأموریت‌های شناسایی و مراقبت چندساعته در مسافت‌های بلند و نیز قابلیت شلیک مهمات هوشمند، پهپادهای موتور جت در انواع مختلف با بدنه‌های کشیده و بال‌های کوچک، پهپادهای هدف برای تمرین خدمه پدافند و نیز اجرای عملیات ایذایی علیه پدافند دشمن، پهپادهایی در ابعاد بسیار کوچک قابل حمل توسط نفر در کوله‌پشتی یا حمل تعداد بالا توسط پهپادهای بزرگتر، پهپادهایی با ساختار کلاسیک اما عمودپروازشده، با برد ۱۲۰۰ کیلومتر به‌نام پلیکان‌ـ۲ و نیز پهپادهای عمودپرواز مولتی‌روتور و پهپادهای بالگرد با مأموریت‌های متنوع از جمله انواع ساختارهای مختلف پهپادی بود که در اختیار نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران مشاهده شد.
تنوع برد، مداومت پرواز، میزان محموله قابل حمل و شیوه آغاز و پایان مأموریت در انواع پهپادهای مذکور متفاوت بوده و متناسب با نیازهای مختلف صحنه رزم و پشتیبانی رزم تعریف شده است. در مجموع حدود ۳۰ نوع پهپاد مختلف از چهار نیروی ارتش در رزمایش مذکور حضور داشتند.
تنوع تسلیحات
یکی دیگر از جنبه‌های مهم رزمایش پهپادی ارتش نمایش برخی تسلیحات جدید یا به‌کارگیری آنها برای اولین بار روی پهپادهای مختلف بود.
همان‌طور که اشاره شد، موشک هوا به هوا و هوا به سطح آذرخش با جست‌وجوگر اپتیکی تصویرساز که قابلیت اجرای عملیات در شرایط مختلف آب‌وهوایی را به آن می‌دهد و با سرعت مافوق صوت به‌نوعی یک سلاح ضربتی محسوب می‌شود روی پهپاد کرار برای اولین بار به‌کارگیری شد.
همچنین موشک هوا به سطح جدید و بسیار پیشرفته به‌نام الماس با برد حدود ۸ کیلومتر و جست‌وجوگر اپتیکی روی پهپاد ابابیل‌ـ۴ که نمونه‌ای ارتقایافته با ظاهر مشابه ابابیل‌ـ۳ است به‌صورت دوفروندی به‌کارگیری شد.
این موشک و نیز آذرخش قابلیت شلیک کن و فراموش کن دارند و به‌صورت هوشمند هدف خود را تا اصابت دنبال می‌کنند. یکی از ویژگی‌های موشک الماس وزن کمتر آن نسبت به موشک‌های هم‌رده خود است که سبب شده است با پهپادهایی در رده وزنی ابابیل‌ـ۳ نیز قابل به‌کارگیری باشد.
بمب‌های هوشمند قائم در دو نوع مختلف زیر بال‌های پهپاد دوربرد کمان‌ـ۱۲ نیروی هوایی ارتش برای اولین بار مشاهده شد. هرچند سلاح اصلی این پهپاد، موشک میکروکروز اخگر با برد ۳۰ کیلومتر است اما بمب‌های قائم با رده‌های وزنی مختلف نیز سلاح مناسبی برای انهدام طیفی از اهداف محسوب می‌شوند.
برای اولین بار مشاهده شد که پهپاد کمان‌ـ۱۲ دو جایگاه حمل سلاح زیر هر بال خود دارد. یک سلاح ناشناخته که احتمالاً موشک سدید یا موشک الماس است نیز کنار پهپاد کمان‌ـ۱۲ وجود داشت که در هر صورت تنوع تسلیحاتی این پهپاد ارزشمند را بیشتر می‌کند.
همچنین غلاف جنگ الکترونیک محمول با پهپادها نیز در نمایشگاه جانبی رزمایش مذکور کنار پهپادهای نیروی هوایی ارتش مشاهده شد. پهپاد مهاجم‌ـ۹۲ که به‌نوعی نسل قبلی و بستر توسعه کمان‌ـ۱۲ محسوب می‌شود نیز میان پهپادهای مشاهده‌شده در این رزمایش حضور داشت.
در این رزمایش، انواع پهپادهای ایرانی از برد ۲۰ کیلومتر تا ۲۰۰۰ کیلومتر به‌عنوان یکی از راهبردهای دفاعی و نیز یکی از ابزارهای تهاجمی کشور در برابر تهدیدات خارجی حضور داشته انواع مختلف مأموریت‌های شناسایی تا رزم هوا به سطح و هوا به هوا را با موفقیت تمرین کردند.
۲۷۲۱۵17
