با توجه به اینکه هرگونه بیماری‌ و شرایط عصبی می‌تواند تقریباً بر هر قسمت از بدن تأثیر بگذارد و افراد مختلف را در سنین بزرگسالی و حتی کودکی تحت تأثیر قرار دهد؛ مراجعه به متخصص مغز و اعصاب، می‌تواند بهترین راهکار برای تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف مغز، نخاع و اعصاب باشد. به نظر شما این متخصصان دقیقاً در چه زمینه‌ای فعالیت دارند؟ چه بیماری‌هایی را درمان می‌کنند و چه زمانی باید به آن‌ها مراجعه کرد؟ در این مقاله به طور جامع و مختصر به این موضوعات پرداخته می‌شود.

متخصص مغز و اعصاب ، پزشکی است که در مطالعه و درمان اختلالاتی که بر مغز و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، تخصص دارد و بیماری‌های مغز و نخاع، اعصاب محیطی و ماهیچه‌ها را تشخیص، درمان و مدیریت می‌کند. این متخصصان، تسلط کاملی بر آناتومی، عملکرد و شرایطی که بر اعصاب و سیستم عصبی تأثیرگذار است، دارند. شایان ذکر است که سیستم عصبی فعالیت و حرکات بدن را کنترل و تنظیم می‌کند و اگر به درستی کار نکند، فعالیت بدن دچار اختلال خواهد شد. وظیفه متخصص مغز و اعصاب این است که هرگونه مشکلات موجود در سیستم عصبی را تشخیص و بررسی نماید.

متخصص مغز و اعصاب،در کلینیک مغز و اعصاب هر مشکل یا بیماری را به صورت جداگانه درمان می‌کند. برای مثال، در برخی موارد تنها از یک گزینه درمانی استفاده می‌کند؛ اما در بسیاری از موارد دیگر، از چندین روش درمانی برای کمک به روند درمانی بیمار استفاده می‌کند.

معمولاً در جلسه اول درمان، ابتدا شرح حالی از سابقه پزشکی، خانوادگی، داروهای مصرفی و علائم فعلی فرد تهیه می‌شود. شناسایی علت علائم و تهیه برنامه درمانی مناسب مطابق با شرایط عصبی رایج و پیچیده بیماری از دیگر وظایف این متخصصان است. در طول معاینه عصبی، پزشک ممکن است از ابزارهایی مانند چراغ‌ها و چکش‌های رفلکس برای ارزیابی سیستم عصبی استفاده کند و مهارت‌های حرکتی، تعادل، هماهنگی، وضعیت ذهنی، رفلکس‌، توانایی راه رفتن، بررسی قدرت عضلانی، سلامت روان، سنجش بینایی، شنوایی و گفتاری را مورد آزمایش و بررسی قرار دهد.

بیماری ام اس (MS) نمونه‌ای از یک بیماری پیچیده مغز و اعصاب است که می‌تواند توسط متخصص مغز و اعصاب به بهترین شکل درمان شود. از جمله آزمایشاتی که برای این دسته از بیماران و همینطور سایر بیماران با شرایط مختلف بیماری‌های اعصاب، درخواست می‌شود، شامل: تجویز آزمایش خون، ادرار یا سایر معاینات پزشکی برای کمک به درک شدت بیماری یا بررسی سطح دارو است.

آزمایش ژنتیک برای شناسایی و مطالعه اختلالات ارثی، مطالعات تصویربرداری سیستم عصبی برای تشخیص نوع بیماری مثل سی تی اسکن و MRI، همچنین، تجویز دارو، فیزیوتراپی یا دیگر روش‌های درمانی از جمله مواردی است که جهت کمک به بهبود روند درمانی بیمار توصیه می‌شود.

برخی از درمان‌های رایج متخصص مغز و اعصاب عبارتند از:

• تجویز داروها: بسیاری از بیماری‌های عصبی فقط با دارو قابل درمان هستند. متخصص مغز و اعصاب تعیین می‌کند که کدام داروها برای درمان چه نوع بیماری مناسب هستند. برخی از بیماری‌ها فقط بر نحوه تفکر یا حرکت فرد تأثیر می‌گذارند و برخی راهکارهای درمانی می‌تواند به درمان این نوع اختلالات کمک کند.
• جراحی: در برخی از بیماران نورولوژی، جراحی بهترین گزینه یا تنها راهکار موجود است. متخصص مغز و اعصاب اقدام به جراحی نمی‌کند، اما می‌تواند به آماده‌سازی بیماران برای جراحی و یا نظارت و مراقبت از آن‌ها در حین جراحی و یا پس از بهبودی کمک کند.

متخصصان مغز و اعصاب انواع بیماری‌ها، اختلالات و آسیب‌هایی را که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند، درمان می‌کنند. برخی از متداول‌ترین بیماری‌هایی که متخصص مغز و اعصاب می‌تواند آن‌ها را درمان و یا مدیریت نماید عبارتند از: بیماری عروق مغزی، سکته مغزی، آسیب مغزی، نخاعی یا ناهنجاری‌های عروقی، سردرد، عفونت‌های مغزی مثل مننژیت، پارکینسون، آلزایمر و سایر بیماری‌های زوال عقل، ام اس (MS)، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، صرع، اختلالات نخاعی، اختلالات گفتاری، آنوریسم‌های مغزی و ناهنجاری‌های شریانی وریدی، فلج مغزی و اسپاسم، ضربه مغزی، آنسفالیت، صرع، سندرم‌های درد عصب در ناحیه صورت، سردرد یا می‌گرن، هیدروسفالی، اختلالات سلامت روان و رفتار، درد در گردن، کمر و ستون فقرات، نوروپاتی محیطی، اختلالات خواب، سکته، لرزش، دیستونی یا شل بودن عضلات، تومورهای مغزی.

از دیگر بیماری‌هایی که متخصصان مغز و اعصاب به مدیریت درمان آن می‌پردازند شامل:

• میلیت عرضی حاد: یعنی التهاب در یک یا چند بخش از نخاع.
• اسپوندیلوز گردنی: یعنی ساییدگی و پارگی پیشرونده دیسک‌های ستون فقرات در گردن
• فتق دیسک: یعنی خروج دیسک ستون فقرات از محل و فشار به اعصاب مجاور
• شکستگی ستون فقرات: یعنی شکستگی یک یا چند مهره از ستون فقرات
• آتروفی عضلانی نخاعی: یعنی بیماری ژنتیکی نادری که در آن سلول‌های عصبی حرکتی نخاع از دست می‌رود و باعث ضعف عضلانی و آتروفی می‌شود.
• تنگی کانال نخاعی: یعنی باریک شدن ستون فقرات که منجر به فشار بر اعصاب و تحریک نخاع می‌شود.
• تومورهای ستون فقرات: یعنی توده‌هایی که ممکن است سرطانی یا غیرخوش‌خیم باشند و از ستون فقرات آغاز می‌شوند و می‌توانند بر نخاع فشار وارد کنند.
• عفونت‌های ستون فقرات: که ناشی از آبسه در حال گسترش یا دیسک عفونی است که بر طناب نخاعی فشار وارد می‌کند.

پاسخ به این سوال که چه زمانی باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد، کمی مشکل است. گاهی اوقات، برخی از رایج‌ترین علائم مشکلات عصبی می‌تواند نامرتبط با بیماری‌های عصبی باشد. اما در بسیاری از موارد، بیماران توسط پزشکان عمومی و یا سایر متخصصان پزشکی به متخصصان مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شوند. برخی از دلایل مراجعه به این متخصصان عبارتند از: سردرد مزمن، سرگیجه، ضعف، بی حسی، مشکلات حرکتی، مشکلات بینایی، تشنج، گیجی، مشکلات حافظه، عدم تعادل، مشکلات خواب و… اگر شما یا یکی از اطرافیانتان، علائم غیر قابل توضیحی دارید که می‌تواند مربوط به مغز یا سیستم عصبی باشد، ممکن است پزشک معالج، معاینه توسط متخصصان مغز و اعصاب را توصیه کند.

در این مطلب با متخصص مغز و اعصاب و بیماری‌هایی که درمان می‌کند آشنا شدیم. توصیه می‌شود در صورت مشاهده هرکدام از موارد زیر به پزشک مراجعه شود:

1. سردردهای مزمن

اگر فرد دچار سردردهای می‌گرنی است، به خصوص زمانی که علائم فرد با نقص عصبی همراه باشد یا درمان‌های آزمایش شده بی‌اثر باشند، بهتر است فرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.

2. سرگیجه

سرگیجه به معنای احساس در حال چرخیدن، یا عدم تعادل است که می‌تواند نشانه موضوعی جدی باشد. بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، به ویژه زمانی که در یک طرف بدن رخ دهد یا به طور ناگهانی بروز ‌کند، می‌تواند نشانه سکته مغزی یا سایر بیماری‌های جدی باشد.

3. اختلال حرکتی

مشکلات حرکتی، تکان دادن پاها، لرزش و تکان‌های ناخواسته، همگی می‌توانند نشانه‌ای از وجود مشکل در سیستم عصبی باشند.

4. اختلال حافظه

مشکلات حافظه یا سردرگمی، بدتر شدن مشکلات حافظه، تغییرات شخصیتی یا اختلاط کلمات می‌تواند از علائم بیماری آلزایمر باشد.

5. درد مزمن

وقتی فرد دچار درد مزمن است و پزشک عمومی و یا متخصص سایر رشته‌های پزشکی قادر به مدیریت آن نیست، بهتر است به متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود؛ زیرا ممکن است دلایل زمینه‌ای دیگری برای این علائم وجود داشته باشد.