موضوع مدارس غیردولتی کلاف گره خورده ای شده است. کلافی که نمی‌توان با دو دست هم آن را باز کرد. یک طرف بحث شهریه است که خودش هزار و یک گره دارد.

هر سال خبر از ساماندهی بحث شهریه‌های مدارس غیردولتی چند صباحی داغ است. سال گذشته مدل تبیین الگوی شهریه مدارس غیردولتی یک گونه بود، امسال به کلی مدل تغییر کرده است. مجتبی زینی وند رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی سال گذشته گفته بود: الگوی شهریه مدارس غیر دولتی بر اساس هزینه تمام شده و برنامه ارائه شده مدارس تعیین شده که شامل بررسی وضعیت فضای فیزیکی و تجهیزات و برنامه‌های هفتگی و برنامه‌های پرورشی می‌شود. ما یک شهریه مصوب داریم و اولیا در پرداخت شهریه مصوب اجبار دارند. اما یکسری فعالیت جانبی وجود دارد، مثل فعالیت تابستانی و فوق برنامه غیر درسی که اختیاری است. ما هم میزان این برنامه‌ها و تعداد ساعاتش و هم نوع فعالیت را مشخص کردیم و در عین حال هزینه را مشخص کردیم. کلیه قراردادهای مالی به صورت الکترونیکی در سامانه مربوطه تعریف شده است و برای هر دانش‌آموز بارکد ویژه تعریف شده و بر این اساس ما دیگر قرارداد دستی بین والدین و مدارس برای پرداخت شهریه نداریم.

کلیه قراردادهای مالی به صورت الکترونیکی در سامانه مربوطه تعریف شده است و برای هر دانش‌آموز بارکد ویژه تعریف شده و بر این اساس ما دیگر قرارداد دستی بین والدین و مدارس برای پرداخت شهریه نداریم این سخنان تا امسال هم تغییری نکرده است اما آنچه تغییر کرده است الگوی تعیین شهریه است که حالا به صورت منطقه‌ای تعریف می‌شود. حالا فقط یک حداکثر شهریه‌ای برای هر مقطع تحصیلی اعلام شده است که برای دبستان ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان، برای متوسطه اول ۱۱ میلیون تومان و برای متوسطه دوم به جز پایه ۱۲، ۱۵ میلیون تومان است و باز هم این شهریه به جز هزینه‌های جانبی است. اما اینکه هر مدرسه چه میزان شهریه باید از اولیا بگیرد بر اساس اینکه در چه منطقه‌ای قرار گرفته است متفاوت است. هزینه تمام شده اداره مدرسه مثل هزینه اجاره بها و میزان درآمد اولیا در هر منطقه می‌تواند فاکتورهای اساسی در تعیین شهریه مدارس باشد و این در حالی است که همه مدارس استیجاری نیستند و موضع ثبت نام بچه‌ها در مدارس غیردولتی دیگر شرط هم منطقه‌ای بودن ملاک نیست که بتوانیم میزان درآمد خانوارهای یک منطقه را ملاک قرار دهیم.

از اینها گذشته هر سال ترفندهای زیادی برای مقابله با تخلفات دریافت شهریه در مدارس اعمال می‌شود اما میزان تخلفات از آنچه رسانه‌ای می‌شود بیشتر است چرا که عمده تخلفات شهریه‌ای نه ثبت می‌شود و نه معترضی دارد. شده است حکایت زیرمیزی گرفتن پزشکان برای عمل‌های جراحی با این استدلال که آنچه مصوب شده بسیار کمتر از حق ماست.

پس از درج گزارش «حداکثر شهریه مدارس غیردولتی در مقاطع مختلف تحصیلی اعلام شد» تماس‌های زیادی از سوی والدین با این رسانه شد مبنی بر پرداخت‌های بالای حداکثر شهریه در مدارس، به طور مثال یکی از والدین می‌گفت برای کلاس اول ابتدایی رقم ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درخواست کرده اند و البته آنها هم نصف مبلغ را پرداخت کرده اند و می‌گفت ما که پول را می‌پردازیم ولی چرا مسئولان رقم را دروغ اعلام می‌کنند. یکی دیگر از والدین که دنبال راهی برای شکایت می‌گشت می‌گفت برای سال ششم ابتدایی ۱۲ میلیون تومان از ما خواسته اند و این رقم ۴ میلیون بیشتر از شهریه سال گذشته همان مدرسه است. به این اولیا سامانه ثبت شکایات و تلفن گویای سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی را که به تازگی با حضور وزیر آموزش و پرورش رونمایی شده است را معرفی می‌کنیم. یکی دیگر از اولیا می‌گفت چرا مدام می‌گویند اپلیکیشن درست کرده اند تا شهریه هر مدرسه را ببینیم. کو؟ کجاست؟ یکی دیگر هم بیش از شهریه از میزان دلبخواهی بودن هزینه‌های جانبی مدارس مثل سرویس و هزینه لباس و کلاس‌های متفرقه شکایت داشت.

زینی وند در نشست خبری خود گفت: ما تیم‌های نظارتی ویژه در مناطق یک تا ۶ مستقر کردیم و مناطق ۷ تا ۱۲ نیز روزهایی را مشخص کردیم و اطلاع رسانی کردیم تا در این روزها پاسخگوی مردم هستند. روزانه ۵ تیم از مدارس غیردولتی تهران بازدید می‌کنند. این دو سامانه که افتتاح شد امیدواریم تقویت و شفاف سازی مدارس غیردولتی را به دنبال داشته باشیم. از چهار طریق شهریه مدارس اطلاع رسانی می‌شود. در پرتال سازمان مدارس غیردولتی، اپلیکیشن استعلام میزان شهریه هم همین کار را انجام می‌دهد. از طریق پوسترهایی که مکلف کردیم در هر مدرسه نصب شود و همچنین امسال سامانه مشارکت‌ها و سنا لینک شدند و اطلاعاتشان ثبت می‌شود و قرارداد هم که میزان شهریه را مشخص می‌کند در این سامانه هست و پیامکی هنگام ثبت نام به ولی دانش آموز می‌رسد و میزان شهریه هم مشخص می‌شود.

وزیر آموزش و پرورش هم در رونمایی از این سامانه‌ها بیان کرد: سامانه دیگری که برای افرادی که امکان دسترسی به نرم افزارها را ندادند سامانه تلفنی ۴۳۱۷ و برای شهرستانها با یک ۰۲۱ ابتدای آن، است و شخصاً کنترل می‌کنم که این سامانه‌ها دقیق کار کند و پیامک‌ها ارسال شود که شکایت ثبت شد یا پاسخ شما آماده است.

مسئولان می‌گویند هر شکایتی برسد ظرف مدت ۱۰ روز به آن رسیدگی می‌کنند.

چشم و هم چشمی یا کیفیت مدارس؟

اما از همین نکته به دومین کلاف پیچیده این موضوع می رسیم: چرا باید والدین فرزندشان را در مدرسه‌ای غیردولتی و بسیار دورتر از منزلشان ثبت نام کنند؟ البته بیشتر در مقطع متوسطه رقابت برای ثبت نام در مدارس خاص غیردولتی داغ است. همانجایی که بحث آزمون‌ها هم مشکلی بر مشکلات می‌افزاید. آموزش و پرورش می‌گوید برگزاری هر نوع آزمون ورودی ممنوع است اما در کنار شرط معدل برخی مدارس غیردولتی همچنان با آزمون، دانش‌آموز جدید جذب می‌کنند. استدلالشان هم این است که میزان متقاضی نسبت به صندلی‌های مدرسه بیشتر است و نیاز به گزینش دارند.

واقعاً چه اتفاقی در مدارس غیردولتی می‌افتد که شده اند تافته جدا بافته. حالا دیگر در فضای مجازی صحبت از برخی مدارس لاکچری هم می‌شود. مدارسی که هنوز از داخل آنها خبرهای موثقی در دست نیست اما داشتن یک کامپیوتر سر میز هر دانش آموز، فرستادن بچه‌ها به اردوهای خارج از کشور مثل انگلستان با دریافت هزینه‌هایی چند برابر شهریه سالیانه، قول برای گرفتن امکان ادامه تحصیل در کشورهای دیگر و… هر چند مدارس لاکچری بسیار محدود هستند اما پیچیدن خبرش در جامعه زنگ خطر است. آنهم در حالیکه هیچکدام از این پیشنهادهای اینگونه مدارس کاملاً طبق قوانین آموزش و پرورش غیرقانونی است. اما واقعاً چرا باید والدین فرزندشان را در مدرسه‌ای غیردولتی دور از منزل ثبت نام کنند.

با حضور در بطن جامعه و نگاهی به اطراف و پیرامون می‌توان یکی از مهمترین گزینه‌ها را چشم و هم چشمی والدین معرفی کرد. یکی دیگر از مشکلات در مدارس دولتی است. کیفیت پایین برخی مدارس دولتی و عدم رعایت استانداردهایی باعث می‌شود خانواده‌هایی که حالا دیگر فرزندان کمی هم دارند ترجیح بدهند برای فرزندانشان هزینه کنند تا در آرامش بیشتری درس بخوانند. اگر در خارج از ایران خانواده‌ها یک عمر پس انداز می‌کنند تا برای دانشگاه فرزندشان بتوانند هزینه کنند، در کشور ما از کلاس اول ابتدایی والدین باید برای یاد گرفتن سواد خواندن و نوشتن فرزندانشان هزینه کنند. یکی از اولیایی که از هزینه بالای مدرسه فرزندش گلایه داشت درباره دلیل ثبت نام فرزندش در مدرسه غیرانتفاعی گفت: برایمان سخت است این پول را بپردازیم تازه با هزینه سرویس مدرسه و لباس و هزینه‌های دیگر فکر کنم باید ۱۵ میلیون تومان را بپردازیم. ماهی یک میلون و خورده ای… اما مدارس دولتی نزدیک خانه امان را دیده ام. بچه‌های کلاس اول با کلاس ششم یک زنگ تفریح دارند. برای من مهم این است اینجا بچه‌های کوچک‌تر و بزرگ‌تر با هم زنگ تفریح ندارند و حتی طبقه آنها هم مجزاست. حداقل نگران پسرم از این بابت نیستم.

یکی دیگر می‌گفت: من از مدرسه راضی هستم. پسرم کلاس چهارم می‌رود و کلاس‌های فوق برنامه هم دارند که خوب است. امسال تصمیم سختی بود دوباره اسمش را همین جا بنویسیم چون اوضاع اقتصادی خوب نیست ولی به مدرسه عادت کرده و نزدیک خانه امان هست. ولی تو رو خدا بنویسید لااقل در هر منطقه دو تا مدرسه دولتی استاندارد هم بگذارند. بعضی از والدین دیگر نمی‌توانند بچه‌هایشان را بفرستند غیردولتی.. خواهرم مثلاً دیگر نمی‌تواند دخترش را همان مدرسه قبلی بفرستد چون هزارتا هزینه جانبی هم دارد. خبر دارم مدرسه هم معتقد است دخل و خرجشان نمی چرخد. دیگر ما باید چه کار کنیم؟

چالش‌های مدارس غیردولتی یکی دوتا نیست

و اینها تازه نیمی از ماجرای این مدارس نیست. آموزش و پرورش با دو چالش جدی تری در مورد مدارس غیرانتفاعی رو به روست؛ یکی از آنها کیفیت این مدارس و بر عکس نظر عموم مردم غیراستاندارد بودن بسیاری از این مدارس است و دیگری اینکه حالا دیگر با همه این تفاسیری که بیان شد، چرخ مدارس غیردولتی نمی چرخد و آموزش و پرورش به شدت به حضور و فعالیت این مدارس نیاز دارد.

بر خلاف نظر عموم برخی از این مدارس غیردولتی تنها ظاهر خوبی دارند و حتی برخی از آنها ظاهر خوبی هم ندارند: مدارس تنگ و کوچک که یک حیاط مناسب هم ندارد و عموماً در املاک استیجاری قدیمی تأسیس شده اند حالا دیگر در هر گوشه شهر دیده می‌شود از چالش اول آغاز کنیم. این سال‌ها مدارس غیردولتی با اخبار تلخی در ذهن تداعی می‌شوند: آزار و اذیت پسران در یکی از مدارس متوسطه معروف غیردولتی تهران، خون گیری غیرقانونی از مدرسه‌ای غیردولتی در یکی از شهرستان‌ها، آتش سوزی در مدرسه زاهدان که باز هم دبستانی غیردولتی بود، فوت دو دانش آموز در سفری که مدرسه برای گرجستان تحت عنوان اردوی علمی تدارک دیده بود، بحث‌های ضد فرهنگی که از برخی از این مدارس مخابره می‌شود. اینها همه در حالی است که حتی کیفیت به کار گیری معلمان کاربلد در برخی از این مدارس زیر سوال است و نظارتی بر آن نیست. در واقع بر خلاف نظر عموم برخی از این مدارس غیردولتی تنها ظاهر خوبی دارند و حتی برخی از آنها ظاهر خوبی هم ندارند: مدارس تنگ و کوچک که یک حیاط مناسب هم ندارد و عموماً در املاک استیجاری قدیمی تأسیس شده اند حالا دیگر در هر گوشه شهر دیده می‌شود و این مدارس در شهرهای با تراکم بالا بیشتر به چشم می‌خورد و در تهران بیش از هر جای دیگر.

چالش دوم هم این است که با وجود شرایط اقتصادی موجود، بالا رفتن اجاره بهای املاک و پایین آمدن قدرت هزینه کردن مردم، خطر این وجود دارد که برخی از این مدارس امکان فعالیت نداشته باشند. در جاییکه آموزش و پرورش از عهده مخارج این تعداد دانش آموز در مدارس دولتی برنمی آید، مدارس گاه با ۴۰ دانش آموز کلاس‌های خود را برپا می‌کنند و این وزارتخانه برای تهیه فضای جدید، معلم جدید دچار مشکل است، منطقی این است که با هر تلاشی شده مدارس غیردولتی را سرپا نگه دارد.

تعریفی از مدارس لاکچری نداریم

میرحمایت میرزاده سخنگوی کمیسون اجتماعی مجلس در خصوص دغدغه‌هایی که پیرامون مدارس غیردولتی وجود دارد، نخست درباره مدارس لاکچری که این روزها بحثشان در فضای مجازی داغ است، گفت: تا این لحظه گزارشی از مدارس لاکچری نداشته ایم و شکایتی به کمیسیون آموزش نرسیده است. باید مدارس لاکچری را تعریف کنیم. بعد از اینکه سر تعریفش به توافق رسیدیم باید سند و مدرک برایش داشته باشیم. همانطور که گفتم هیچ گزارشی تا کنون نرسیده است.

وی درباره تخلفات شهریه در مدارس غیردولتی که پیش از این هم مورد اعتراض جدی وی بود، بیان کرد: مدارس غیردولتی تخلفاتی دارند ولی گاهاً ناظرین که می‌روند با هیچ مستنداتی رو به رو نیستند که بتوان در شورا درباره اشان حکم داد.

سخنگوی کمیسیون اجتماعی اظهار کرد: به نظرم اولیا محترم نباید تحت تاثیر تبلیغات ناسالم قرار بگیرند. بهتر است هر کس فرزندش را در محله خودش ثبت نام کند. اینکه ما فکر کنیم هر مدرسه‌ای شهریه اش بیشتر است لزوماً مدرسه بهتری است باید از فرهنگ ما حذف شود. درباره خرید کالا هم همین فرهنگ جاری است. فکر می‌کنیم هر چه کالایی گران‌تر باشد حتماً کیفیتش بهتر است. اینکه اولیا خود را تحت فشار می‌گذارند که حتماً فرزندشان در فلان مدرسه درس بخواند بیشتر از آنکه به دلیل این باشد که در یک مدرسه بهتر فرزندشان درس بخواند ناشی از چشم و هم چشمی است چون ما حتی درباره مدرسه بهتر هم تعریفی نداریم. مدرسه چه کاری اگر انجام بدهد می‌گوییم مدرسه بهتری است.

بهتر است هر کس فرزندش را در محله خودش ثبت نام کند. اینکه ما فکر کنیم هر مدرسه‌ای شهریه اش بیشتر است لزوماً مدرسه بهتری است باید از فرهنگ ما حذف شود میرزاده بیان کرد: واقعاً تفاوت مدارس ما صفر و صدی نیست. اینکه والدین هزینه چند میلیونی می‌کنند تا فرزندشان به جای مدرسه‌ای که چسبیده به خانه اشان هست برود یک مدرسه آن طرف منطقه درس بخواند خودش آسیب‌های زیادی همراه دارد. برخی انتظاراتی که اولیا از مدارس دارند منطقی نیست. باید از هر بچه یک حدی از انتظار داشته باشیم و بخشی را باید او کنار خانواده باشد. اینهمه کلاسی که والدین بچه‌هایشان را ثبت نام می‌کنند واقعاً وقت تلف کردن است.

گاهی برای تخلفات مدارس مستندات موجود نیست

وی درباره تخلفات برخی مدارس گفت: در مدارس غیردولتی برخی متخلفین هستند که آبروی همه مدارس را می‌برند. خوشبختانه دستگاه‌های نظارتی یکی دوتا نیستند. هم داخل وزارتخانه دستگاه‌های نظارتی متعدد هست هم خارج از وزارتخانه. اولیا تخلفی دیدند کافی است یک کاغذ بنویسند و پست کنند بالاخره یک جایی به آن تخلف رسیدگی می‌کند. این روزها در هر محله‌ای یک یا دو مدرسه است و اگر خانواده‌ها همکاری نکنند نمی‌شود به تک تک آنها رسیدگی کرد.

میرزاده اظهار کرد: فرمولی برای ثبت نام بچه‌ها در مدارس وجود دارد و آن این است که نزدیک ترین مدرسه به محل سکونت موظف است ثبت نام را انجام دهد. مشکل آنجاست که این قانون ساده را نادیده می‌گیریم و هزار مشکل دیگر ایجاد می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که این روزها گفته می‌شود برخی مدارس مدرک تمکن مالی از اولیا درخواست می‌کنند، نیز گفت: ببینید این غیرقانونی است اما به هر حال مدرسه غیردولتی باید صفر تا صد هزینه‌هایش را خودش بپردازد. یعنی اولیا نمی‌توانند هم بخواهند فرزندشان را مدرسه غیردولتی بنویسند و هم از ابتدا بگویند ما پولی نداریم بدهیم. حتی مدارس غیردولتی می‌توانند شهریه را قسط بندی هم نکنند و مطابق قانون می‌توانند همان ابتدا کل هزینه را مطالبه کنند.

سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس همچنین درباره گلایه موسسین و مسئولان آموزش و پرورش از عدم حمایت مالی از مدارس غیردولتی درباره اینکه مجلس چه راهکاری برای رسیدن حمایت‌های ملی به این مدارس دارد، بیان کرد: الان همه حوزه‌ها دچار مشکل هستند و اینطور نیست که به همه بخش‌های آموزش و پرورش کمک‌ها به موقع برسد و فقط مدارس غیردولتی بماند. اینطور نیست که تسهیلاتی به این مدارس داده نشده باشد. مثلاً برای کمک به دانش آموزان بی بضاعت که نمی‌توانند شهریه را بپردازند کمک‌هایی می‌شود و تسهیلات کم بهره داده می‌شود ولی به هر حال آنها هم مشکل دارند.

صیانت از حق مردم

وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: این دو سامانه ثبت شکایات مردمی، برای صیانت از حق مردم است. از همکارانم در مدارس غیردولتی تشکر کنم که با سختی‌های مالی که وجود دارد دوشادوش ما هستند. از درک موقعیتی که موسسین نسبت به مشکلاتی که مردم با آن مواجهه هستند و مسائل مالی مردم را درک می‌کنند تشکر می‌کنم. مدارس غیردولتی منشأ خیر و برکت در آموزش و پرورش بودند. شهریه‌ای که برای مدارس غیردولتی تعیین شده باید اطلاع رسانی دقیق شود و این مورد تاکید بنده است. در همه مدارس غیردولتی باید هزینه‌ها و شهریه‌ها ثبت شده باشد تا خانواده‌ها وارد مدرسه شدند بتوانند آن را ببینند. امیدوارم موسسین مدارس غیردولتی با درک شرایط اقتصادی کشور و مردم همراهی کنند و از دریافت هرگونه وجهی خارج از آنچه مصوب شده است امتناع کنند. حتی اگر با دلایل موجه می‌خواهند بیش از شهریه و هزینه‌های تعریف شده وجهی را دریافت کنند این کار مجاز نیست.

حالا باید منتظر ماند و دید با تمام تلاش آموزش و پرورش، با توجه به شرایط اقتصادی خانواده‌ها و مشکلات موسسین مراکز غیردولتی، نظارت‌ها و ساز و کارهای از میزان شکایت‌ها و نارضایتی مردم و چالش‌های این مدارس کم می‌کند.