برادر همسر امام خمینی(س) با اشاره به فراز و نشیب و حوادث گوناگون زندگی همسر حضرت امام، گفت: اصولا خانم عاشق همسر و فرزندان و سپس خانواده و والدین بود. تا وقتی آقا مصطفی بود خانم عاشقانه او را «داداش» صدا می زدند. وقتی او رفت خانم دلخوش به آقا بود و چون امام به دیار باقی شتافت، خانم به حاج احمد آقا دلبستگی شدید پیدا کرد و نمی توانست او را هر روز ملاقات نکند. در مقابل حاج احمد آقا هم روزانه دو سه بار به خانم سر می زد و همه را به حفاظت و توجه به خانم سفارش می نمود.
مشروح گفت و گون با علی ثقفی را در ادامه می خوانید:
انگیزه شما در نوشتن کتاب «بانوی انقلاب خدیجه ای دیگر» در خصوص همسر حضرت امام، چه بوده است؟
اواخر سال ۱۳۹۲ در جلسه ای که خدمت حاج سید حسن آقای خمینی داشتیم مقرر گردید که بزرگداشتی در سال ۹۴ برای قدردانی از زحمات سرکار خانم خدیجه ثقفی، فرزند حضرت آیت الله حاج میرزا احمد ثقفی و همسر گرامی حضرت امام خمینی(س)، برگزار شود. همان جا قرار شد که موضوع اصلی تهیه کتابی با استفاده از دست نوشته های خانم باشد؛ که این مهم به این حقیر سپرده شد. اینجانب که ورود در زندگی این بانوی نمونه را کاری بسیار سخت و شاید نشدنی می دانستم اما به جهت علاقه ای که به خواهر بزرگوارم داشتم با جرأت و جسارت موضوع را پی گرفتم و در طول کمتر از ۱۸ ماه موفق شدم چهار اثر پر بها را تقدیم دوستداران خانواده علم و معرفت(ثقفی، خمینی) نمایم. این چهار کتاب عبارتند از:
۱)بانوی انقلاب خدیجه ای دیگر
۲)بانوی انقلاب در آیینه خاطرات
۳)بانوی انقلاب به روایت اسناد
۴)مجموعه مقالات همایش بزرگداشت بانوی انقلاب
بیشتر بخوانید:
کتاب خاطرات از کجا بوده است؟
خاطراتی که اینجا از آن نام می بریم کتاب نبود بلکه مجموعه دو دفتر بود که خانم به سفارش مرحوم حاج سید احمد خمینی، فرزندشان، آن را نوشته بودند که فعلا در مخزن مکتوبات خطی بیت محفوظ است. آنچه در این دو جزوه بود، مطالبی متفرق از خاطراتی بود که خانم در سن کهولت به یاد داشته و به ثبت آنها پرداخته بودند. بعضی مربوط به دوران جوانی، پاره ای مربوط به دوران دوری از امام، قدری از زندگی سخت نجف و تعدادی شعر که ایشان سروده بودند؛ جمعا حدود ۱۲۰ صفحه.
طبیعتا بعضی از یادداشت ها به جهتی قابل ارائه نبود و البته بیشتر نوشته ها بسیار ارزنده و به اعتبار سندیت، سند دست اول به شمار می آمد. من در کتاب بانوی انقلاب اصل را بر دست نوشته های خانم گذاشتم؛ آنچه را از ایشان نقل نمودم عینا بدون بدون کمترین دست اندازی در عبارت آوردم و خواننده ملاحظه می کند آنجا که سطرها از نظر عرض کوتاهترند بیان قدس ایران است و بقیه مطالب افزودنی های من هستند. خوشبختانه این کتاب در ۸۴۷ صفحه به زیور طبع در آمد و اثری ماندگار بر جای ماند.
شما چه کاری روی آن انجام داده اید؟
همان طور که گفتم، من با رسم امانتداری نسبت به آنچه ایشان گفته بودند که عمدتا گوشه هایی از زندگی با برکت ایشان بود، توانستم با آشنایی به خانم پازل زندگی او را که حاوی خاطرات خودم و دیگر آشنایان با ایشان بود را کامل کنم و با واگویی از یافته های اقوام و آشنایان و حتی شخصیت های کشوری توانستم مجموعه ای را به ارباب فضل و خانواده های اسلامی تقدیم کنم.
روند نگارش کتاب و توضیحاتی که به آن اضافه کرده اید را برای ما بفرمایید.
روند نگارش همان بود که عرض کردم؛ اصل را بر دست نوشته خانم نهادم و توضیحاتی که ضروری می دانستم به آن افزودم.
کمتر کسی می تواند به ابعاد زندگی همسر گرامی امام بپردازد
به طور کلی روند تحقیقات و برداشت کلی شما از خاطرات همسر گرامی امام چه طور است؟
آنچه باید بگویم اینکه کمتر کسی می تواند به ابعاد زندگی ایشان بپردازد. زندگی این بانوی نمونه سراسر پر از فراز و نشیب و حوادث گوناگون است. من اگر توانسته ام قدمی در این راه بگذارم، به جهت آشنایی و همراهی با وی در طول ۶۰ سال زندگی بوده است. البته امروز وقتی فکر می کنم می بینم من هم نتوانستم او را آن گونه که بود بشناسم؛ بلکه در حد توان خود به گوشه و کنار زندگی ایشان دست یافته ام.
از باب نمونه عرض می کنم، وقتی مستند تاریخی زندگی بانوی انقلاب، ساخته آقای رزاق کریمی مستندساز توانا، را دیدم را بیش از ۲۳ مورد اشکال گرفتم که جا داشت در جهت کمال فیلم به کار گرفته شود اما ظاهرا عوامل اجرایی نتوانسته اند کاری بیشتر از آنچه انجام داده اند را عمل کنند. این به خاطر عدم توانایی فیلمساز و یا نویسنده فیلمنامه نیست بلکه به آن جهت است که ابعاد زندگی ایشان بسیار گسترده و توان فرسا است.
خانم عاشق همسر و فرزندان و سپس خانواده و والدین بود
روابط خانم با خانواده و مخصوصا مرحوم حاج احمد آقا و تأثیرات متقابلی که از هم داشتند چگونه بود؟
اصولا خانم عاشق همسر و فرزندان و سپس خانواده و والدین بود. تا وقتی آقا مصطفی بود خانم عاشقانه او را «داداش» صدا می زدند. وقتی او رفت خانم دلخوش به آقا بود و چون امام به دیار باقی شتافت، خانم به حاج احمد آقا دلبستگی شدید پیدا کرد و نمی توانست او را هر روز ملاقات نکند. در مقابل حاج احمد آقا هم روزانه دو سه بار به خانم سر می زد و همه را به حفاظت و توجه به خانم سفارش می نمود.
در مسأله امیر الحاج بودن ایشان همه شاهد بودیم که وقتی مقام معظم رهبری وی را به این سمت دعوت کرد او قبول آن را منوط به اجازه مادر نمود و چون خانم از این کار ناراحت بود، حاج احمد آقا از پذیرش این سمت عذرخواهی نمود و حضرت آقا هم پذیرفت. وقتی حاج احمد آقا هم به لقاء الله پیوست خانم ضمن تحمل این درد جانسوز، دیگر توانایی جسمی خود را از دست داد و چند سال آخر را با کسالت و بیماری به سر برد.
برداشت کلی شما از شخصیت مرحوم حاج احمد آقا چیست؟
مرحوم حاج احمد آقا بدون شک نقش قابل توجهی در مبارزات امام خمینی(س) قبل از انقلاب و سپس بعد از انقلاب در همه لحظات حساس تاریخ، تا زمان رحلت داشت. مبارزات ایشان و همراهی با پدر در دوران ستمشاهی بسیار شنیدنی و نوآورانه است؛ از حفظ بیت امام تا تکثیر اعلامیه و توزیع آن و گزارشات مستقیم و غیر مستقیم به پدرشان و نگهداری و اداره خانواده و…
بعد از انقلاب حفظ مسند و موکب رهبری کار بسیار سخت و مستلزم تدبیر و تعقل فوق العاده بود. او به قدری در این مقوله وسواس داشت که با همه دسیسه ها و توطئه ها کوچک ترین خطری نتوانست به بیت امام آسیب برساند. او امام را علاوه بر پدری به امامت و رهبری پذیرفته بود و قدمی فراتر از اطاعت امام بر نداشت.
در شرایطی که هرکسی می خواست در دفتر رهبری سمتی داشته باشد و کاری انجام دهد، او اجازه نداد بیش از نیاز حتی در حد سه چهار نفر مشغول باشند و همین سبب شد که دفتر رهبر کبیر انقلاب سالم و به دور از حرف و حدیث اداره شود. در هنگامه جنگ آنچنان مواظب اوضاع بیت بود که نگذارد کوچکترین آسیبی به امام برسد و بعد از رحلت امام او به کیان و حیثیت امام کوشید و با تبعیت از آیت الله خامنه ای از دوگانگی و خدشه آفرینی در نظام ولایت فقیه جلوگیری نمود.
او به راستی دوست داشتنی و عزیز بود و علاوه بر رفتار سیاسی و اجتماعی تأثیرگذار در نظام ولایی توانست به خانواده و فرزند پروری اهتمام ورزد که حاصل این فراز از زندگی این مرد الهی را امروز در قامت موزون فرزندان او به خصوص حاج سید حسن آقا مشاهده می کنید. البته ناگفته نماند که همسر گرامی ایشان سرکار خانم دکتر فاطمه طباطبایی حتما در همه عرصه های زندگی حاج احمد آقا تأثیرگذار بوده است.
اگر توصیه ای راجع به کتاب «بانوی انقلاب خدیجه ای دیگر» دارید بفرمایید.
اولا این کتاب بهترین سند مکتوب از زندگی بانویی است که ۹۶ بهار زندگی را تجربه کرد و هر سال آن با فراز و نشیب همراه بوده است. در واقع یک الگوی تمام برای زندگی یک زن مسلمان است و لذا من پیشنهاد می کنم که همه خانواده ها برای سلامت زندگی خانوادگی و اجتماعی خود یک نسخه از این کتاب را تهیه و مطالعه نمایند و در حد امکان الگوی زندگی خود قرار دهند. ثانیا چه خوب بود وزارت آموزش و پرورش نسخی از این کتاب را تهیه و به بانوان معلم یک نسخه تقدیم می نمود. من پیشنهاد می کنم که می توان این کتاب را بدون بخش هایی از آن، در حجمی کوچکتر به چاپ رساند تا بتوان ارزان تر در اختیار علاقه مندان گذاشت.
در انتها یک گلایه هم از مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(س) دارم و آن اینکه اهتمام لازم را در انتشار و تبلیغ این اثر ارزشمند نداشت و کار بزرگداشت را که به همت خود و سایر دوستان برگزار شد، نیمه تمام رها کرد. مسلما اگر مسئولین امر مؤسسه با ارگان ها و به خصوص وزارت آموزش و پرورش و نهادهای مرتبط با بانوان ارتباط برقرار می نمود و از ایشان می خواست در نشر این اثر همیاری و همکاری کنند آنها از این پیشنهاد استقبال می کردند و در نتیجه امروز که متأسفانه ارکان خانواده ها با چالش های زیادی روبرو است و اختلافات همسران در وضعیتی بحرانی است تا آنجا که تعداد زیادی از ازدواج ها به طلاق منجر می شود، این کتاب می توانست نقش مؤثری در جلوگیری از این ناهنجاری های اجتماعی داشته باشد.
امیدوارم دست اندرکاران به این نکته مهم توجه کنند که هنوز هم وقت باقی است. من با بضاعت ناچیز علمی و توان اندک جسمی آمده هرگونه کمک در این خصوص هستم.
۲۱۲۱۹
