سعید نادری – شیوع و گسترش جهانی ویروس کرونای جدید در چین و سراسر جهان نشانه‌های زیادی از وقوع یک بحران در اقتصاد جهان را نمایان کرده است و زنجیره تولید و توزیع و صنایع مختلف را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است. آلکس کالینیکوس، اقتصاددان و سیاستمدار چپ‌گرا بریتانیایی، طی یادداشتی در روزنامه «سوسیالیست ورکر» به ابعاد بحران ناشی از شیوع کرونا در نظام سرمایه‌داری جهانی پرداخته است.
هنوز هم خیلی زود است که بگوییم اپیدمی کووید-۱۹ به عنوان آخرین شیوع بیماری‌های نوع کروناویروس تا چه حد جدی است. در حال حاضر تعداد بسیار بیشتری از مردم در نتیجه شیوع این ویروس به نسبت شیوع سارس در سال ۲۰۰۲ – ۲۰۰۳ کشته شده‌اند. اما آنچه در این میان مسلم است این است که ویروس کرونا جدید مانند اشعه ایکس عمل کرده و ساختار متغیر اقتصاد جهانی را آشکار می کند. سارس نیز همچون کرونا از چین آغاز شد ، اما ابعاد اقتصاد چین در حال حاضر چهار برابر سال ۲۰۰۲- ۲۰۰۳ است.
کرونا در حال حاضر دومین اقتصاد بزرگ جهان را فلج کرده است. دولت چین پس از مدت‌ها دستور داد که مردم پس از تعطیلات سال نو چینی به سر کار خود بازگردند. اما در روز چهارشنبه هفته گذشته میزان تردد در چین در مقایسه با روز در سال گذشته ۸۵ درصد کاهش یافته است.
رئیس اتاق بازرگانی اتحادیه اروپا در چین تخمین می زند که رشد اقتصادی سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ در چین به ۲ درصد کاهش می یابد. در سه ماهه مشابه سال ۲۰۱۹ نرخ رشد اقتصادی چین ۶.۴ درصد بود.
چین بزرگترین صادر کننده جهان و بزرگترین وارد کننده مواد اولیه در جهان است. بنابراین کاهش رشد اقتصادی این کشور تأثیر جدی و زیادی بر عرضه و تقاضای جهانی کالا و خدمات خواهد گذاشت.
تاجران چینی در حال کاهش سفارشات خود برای کالاهایی مختلفی همچون مس و گاز هستند. چین واردات مرغ زنده از ایالات متحده را آغاز کرده است تا زنجیره تامین غذای گوشتی خود را که به دلیل محدودیت‌های جابه‌جایی امکان تغذیه و انتقال آنها وجود ندارد را تقویت کند. اما از سوی دیگر شدیدترین آسیب در بخش عرضه به اقتصاد جهان وارد می‌شود.
عروج چین به‌عنوان بزرگترین اقتصاد تولیدی جهان بخشی از پروسه بازسازماندهی جهانی تولید است. کنسرسیوم‌ها و شرکت‌های فرا مرزی جهانی، شبکه‌های تولید جهانی را توسعه داده و از نیروی کار در شرق و جنوب شرقی آسیا استفاده می‌کنند. نمونه کلاسیک این گونه کمپانی‌ها شرکت تایوانی فاکس‌کان (بزرگترین تولیدکننده قطعات رایانه‌ای و الکترونیکی جهان) است که بیش از یک میلیون کارگر برای مونتاژ قطعات محصولات اپل در چین را به استخدام خود درآورده است.
دولت چین در تلاش است تا اقتصاد خود را از نظر پیشرفت تکنولوژی ارتقا ببخشد. چین خواهان گسترش فعالیت‌های سودمندی چون تحقیق و توسعه است. شرکت‌های فرا مرزی فعالیت‌هایی از این دست را در کشورهای خود انجام می‌دهند و چین خواهان انتقال این فرآیند به خاک خود است.
اکنون چین ۳۰ درصد از صادرات جهانی قطعات الکتریکی و الکترونیکی را در اختیار دارد. غول‌های اقتصادی آسیا ، به همراه ایالات متحده ، تا حد بسیار زیادی به ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل صادراتی از چین وابسته هستند.
مطابق ادعای روزنامه فایننشال تایمز ، استان ووهان که شیوع کووید-۱۹ از آنجا آغاز شده، به قطب تولید و صادرات قطعات و لوازم جانبی خودرو در چین تبدیل شده است. صادرات قطعات و لوازم جانبی خودرو در چین طی دهه گذشته سه برابر بزرگتر شده، در حالی که صادرات موتور در همین مدت زمان چهار برابر شده است.
در حال حاضر تولید صنعتی سراسر جهان در رکود قرار دارد اما صنعت خودرو نیز به دلیل وابستگی به زنجیره های عرضه جهانی در وضعیتی آسیب پذیرتر قرار دارد.
یک مقاله نویس فایننشال تایمز نیز خاطرنشان کرده است که دیزل‌گیت (رسوایی آلایندگی خودروهای فولکس‌واگن)، آینده نامشخص موتورهای درون‌سوز و ظهور وسایل نقلیه الکتریکی ، موانع تجاری برگزیت و جنگ‌های تجاری که کاخ سفید آغاز کننده آن است باعث شده‌اند تا شرکت‌های بزرگ تولیدکننده اتومبیل در حال حاضر دچار مشکلات جدی شوند. همه این اتفاقات به رکود اقتصادی اروپا و آمریکا کمک کرده اند.
ویروس کرونا در واقع می تواند به عاملی برای گشودن جبهه جدیدی در جنگ تجاری بین ایالات متحده و چین تبدیل شود. زنجیره صنعتی دارو در ایالات متحده آمریکا برای ساخت دارو، تامین مواد دارویی و تجهیزات پزشکی مانند ماسک‌های صورت در حال حاضر به میزان تقاضای تامین کننده‌گان چینی وابسته است.
پیتر ناوارو ، مشاور تجاری دونالد ترامپ ، هفته گذشته گفت: “این اتقاقات یک زنگ خطر برای موضوعی است که سال‌ها پنهان بوده اما برای امنیت اقتصادی و ملی ایالات متحده بسیار مهم است.”
بنابراین کووید-۱۹ تنها اثرات جهانی سازی را نشان نمی دهد، بلکه آسیب پذیری ما در برابر گسترش جهانی بیماری‌ها و وابستگی اقتصادی به زنجیره های عرضه جهانی را نیز آشکار می‌کند.
شیوع ویروس کرونا ممکن است باعث تقلای بیشتری در سطح جهان برعلیه جهانی سازی شود تا زنجیره تولید به داخل کشورهای دارای اقتصاد توسعه یافته هستند بازگردد. در نهایت این وضعیت ناسالم، هر روز بیماری سرمایه داری معاصر را در جهان گسترده‌تر و عمیق‌تر می‌کند.
17۲۲۳۲۲۹
