وزیران نفت اوپک و غیراوپک در حالی گرد هم می آیند که از یک ماه پیش به دنبال شیوع ویروس کرونا در چین و تسری آن به دیگر کشورها ، قیمت نفت با سرعت روبه کاهش گذاشت و این شرایط انتظارات برای برگزاری اجلاسی فوری و فوق العاده را بالابرده بود اما با وجود شیب تند کاهش قیمت نفت و اصرار برخی کشورها مانند عربستان به برگزاری اجلاس فوری ، اوپک و به معنای دقیقتر غیراوپک مانع از برگزاری این اجلاس شد. ویروس کرونا  بیش از هر بازار دیگری در جهان ، دو بازار را به شدت دچار رکود کرد یکی بازار نفت و دیگری بازار گردشگری . در عین حال هیچ عاملی در دو دهه اخیر حتی عوامل ژئوپولتیکی و امنیتی که از سابقه و دامنه تاثیرگذاری بالایی بر بازار نفت برخوردار هستند ، به اندازه این عامل مافوق ذره بینی ، بازار نفت را دچار التهاب و سقوط  آنی نکرده است. نگرانی ها در میان کشورهای تولید کننده نفت نسبت به سقوط قیمت نفت به زیر 40 دلار با گسترش ویروس به بیش از 60 کشور همچنان بالاست . شیوع این ویروس ، عملا فعالیت اقتصادی و کسب و کار را در کشور چین به عنوان بزرگترین واردکننده نفت در جهان فلج کرد و این مساله در گام نخست بازار نفت را شوکه کرد. انتظار طبیعی از اجلاس کنونی ، رایزنی و تصمیم برای کاهش بیشتر تولید نفت ( حداقل 500 هزار بشکه ) از سوی کشورهای عضو اوپک و غیراوپک می باشد. تحقق این انتظار که با هدف جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت و نه بازگشت قیمت به شرایط یک ماه قبل ، ایجاد شده ،  البته چندان آسان نیست. آنچه تحقق این انتظار را سخت کرده ، مقاومت روسیه به عنوان بزرگترین کشور تولیدکننده غیراوپک است. علائم این مقاومت ، مخالفت سخت مسکو با برگزاری اجلاس فوق العاده و فوری کشورهای نفتی برای یافتن راهی جهت جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت می باشد. بنابراین دغدغه و چالش اصلی وزیران نفت در اجلاس 178 اوپک نه کرونا بلکه جلب رضایت روسیه برای همراهی با تصمیم اوپک برای کاهش تولید نفت به میزان حداقل 500 هزار بشکه در روز است.  

روسها علی رغم همراهی خوبی که در ابتدای شکل گیری همکاری های سازمان یافته با اوپک از سال 2015 داشتند ، در یک سال اخیر ، همراهی لازم را با کشورهای اوپک در حوزه تصمیمات اوپک نداشته و این کشورهای عضو اوپک بخصوص عربستان سعودی و ایران را نگران کرده است. همان نگرانی که آمریکا از نزدیکی روسیه و اوپک در سال های گذشته داشته است. حضور روسیه در کنار اوپک اگرچه قدرت مانور این سازمان را در رقابت های جهانی نفت به خصوص در مقابل سیاست های نفتی جنجالی ترامپ افزایش داده و می دهد و به عبارتی اعتبار اوپک را با توجه به جذب سومین تولیدکننده نفت دنیا ارتقا می دهد اما این اعتبار و موقعیت تا زمانی است که روسها همراهی لازم را با اوپک داشته باشند و حتی آن را به صورت  یک همکاری سازمان یافته و دائمی در قالب یک قرارداد ، تضمین کنند. جدایی روسیه از اوپک در هر زمانی و به دنیال یک دوره همکاری ، موقعیت ، جایگاه و قدرت اوپک را در سطح سیاسی ، اقتصادی و نفتی بین المللی به شدت دچار آسیب می کند و اوپک هزینه سنگینی را بابت این جدایی باید پرداخت نماید. حضور روسیه در کنار اوپک به شرطی مطلوب است که دائمی و تضمین شده باشد و اوپک بتواند اراده خود را به روسیه به عنوان یک کشور همکار در کنار خود ، تحمیل کند. اینکه روسها به دنبال این باشند که از موقعیت خود برای همکاری با اوپک جهت تحمیل سیاست ها و برنامه های خود سواستفاده کنند، به طور قطع به سود اوپک و اعضای آن نیست. وضعیتی که با توجه به سیاست کلان روسیه در سطح بین المللی و اهداف راهبردی پوتین چندان غیرمنطقی به نظر نمی رسد. روسها به دنبال ان هستند که  به مانند دیگر حوزه ها و مسائل ، بتوانند بر اوپک هم مسلط شوند و اراده خود را به این نهاد بین المللی تحمیل کنند . آین رویکرد می توانند آینده اوپک را در خطر قرار دهد.

بنابراین ، به نظر می رسد اوپک و کشورهای عضو آن باید از رویکرد احساسی و هیجانی نسبت به جذب روسیه به عنوان یک قدرت سیاسی ، نظامی و البته نفتی دست برداشته و آگاهانه و برنامه ریزی شده نسبت به  حضور روسیه و یا عدم حضور آن در کنار خود تصمیم بگیرند. این تصمیم باید هرچه سریعتر و قبل از اینکه هزینه های حضور روسیه در کنار اوپک افزایش یابد، گرفته شود. هرچند در این موضوع ، مواضع یک جانبه کشورهای عضو اوپک نسبت به روسیه می تواند تاثیر گذار باشد اما کشورهای اوپک در این رابطه باید منافع جمعی و مهمتر از آن ، آینده اوپک را در نظر گیرند . سناریوی مطلوب اوپک آن است که روسیه به عنوان یک کشور عمده تولیدکننده نفت ، با منافع جمعی اوپک همراهی داشته باشد. اوپک باید سازوکار این همکاری را در شرایط کنونی ایجاد کند. اجلاس امروز و فردای اوپک ، آزمون بزرگی برای این مهم می باشد.

*کارشناس اقتصاد انر‍ژی

310 310