سه روز پیش وزارت تحصیلات عالی حکومت طالبان اعلام کرد «تا اطلاع ثانوی»، زنان و دختران نمی‌توانند در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی ادامه تحصیل دهند. این وضعیت در نامه‌ای با امضای ندامحمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان، اعلام عمومی شده است. در این نامه آمده که این محرومیت تا «اطلاع ثانوی» ادامه خواهد داشت و دانشگاه‌ها باید «فورا» این تصمیم را عملی کنند.

در پی این اقدام طالبان بسیاری از کشورها واکنش نشان داده و از آن انتقاد کردند. اما پرسش این است که چرا با این که حکومت طالبان از داخل و به ویژه از سوی نظام بین‌الملل در موضوع تحصیل دختران دانش آموز تحت فشار قرار داشت، دست به چنین اقدامی زد؟ به گزارش مطالعات افغانستان درباره چرایی این اقدام حکومت طالبان، نخستین گمانه‌ای که به ذهن می‌رسد، بحث جدال قدرت در درون طالبان است. در آغاز به قدرت رسیدن طالبان، ماهیت رقابت در درون طالبان قومی و جغرافیایی بود و بر این اساس رقابت بین حقانی‌ها با جناح ملا برادر و یا رقابت بین مشرقی‌ها و جنوبی‌ها مشاهده گردید. ماحصل این رقابت تقسیم کرسی‌های کلیدی حکومت بین این جناح ها بود. با گذشت زمان، جناح دیگری عرض اندام کرد که قدرت آن بر هر دو جناح در حال رقابت سایه افکند؛ جناحی که در راس آن رهبر طالبان ملا هبت‌الله آخوندزاده قرار دارد و می‌توان آن را جناح ایدئولوگ‌ها نامید. جناح ایدئولوگ معتقد به حکومتداری بر اساس اصول و ارزش‌های تعریف شده است و حاضر به عدول از این ارزش‌ها نیست.

قدرت گرفتن این جناح و رویکرد سخت آن که با واکنش‌های داخلی و خارجی مواجه شد، سبب گردید تا دیگر جناح‌های طالبان، احساس خطر کرده و رقابت بین خود را کنار گذاشته و به زعم خود برای بقای حکومت به رویه عملگرایی (پراگماتیسمی) روی آورند. از همین روی، در ماه‌های اخیر دیگر از رقابت‌ بین جناح‌های مشرقی و جنوبی یا جناح حقانی با جناح ملا برادر خبری نیست و موضع یکسان آنها در برخی امور را می‌توان ملاحظه کرد. با این وجود، با توجه به اعتقاد و احترام کلیه جناح‌ها و افراد به شخصیت و جایگاه رهبری طالبان، تعارض و رویارویی آشکاری را نمی‌توان ملاحظه کرد بلکه این رقابت در پس پرده در جریان است اما در مجموع دو دیدگاه کاملا متفاوت درباره حکمرانی را به وضوح می‌توان تشخیص داد.

جناح طالبان عملگرا معتقد است که برای بقای حکومت و در راستای مطالبات داخلی و فشار جامعه جهانی برخی امور از جمله ممنوعیت تحصیل دختران بالاتر از کلاس ششم باید رفع شوند، دیگر جناح‌های سیاسی و قومی افغانستان باید جذب در حکومت شوند و به تعبیری حکومت فراگیر تشکیل شود. حال آن که جناح ایدئولوگ حاضر به کوتاه آمدن از مواضع خود نیست و بر اساس مبنای فکری و عقیدتی خود، تحصیل دختران را با شرایط حاضر نمی‌پذیرد و برای عدم تشکیل حکومت فراگیر ادلّه بیان می‌کند.

حکم جدید درباره ممنوعیت تحصیل دختران در دانشگاه‌ها را باید مانور جدید جناح ایدئولوگ در برابر اقدامات جناح عملگرا تلقی ‌کرد. این مانور در واکنش به چراغ سبز طالبان عملگرا به مذاکرات انجام شده در دوبی، آنکارا و برلین توسط برخی مقامات طالبان، دیپلمات‌های غربی و فعالان سیاسی افغان است که هدف از این گفتگوها شکل دادن به مذاکرات بین‌افغانی می‌باشد. این حکم غیر منتظره و حساسیت برانگیز در تلاش است تا یک بار دیگر توجه طالبان عملگرا را به هسته قدرت در حکومت جلب کند و به دیگر بازیگران داخلی و خارجی نیز متذکر شود که تصمیم‌گیر نهایی در حکومت طالبان کدام جناح است.

قربانی این بازی قدرت و رقابت درون گروهی طالبان، دختران افغانستان هستند که از یکی از بدیهی‌ترین حقوق انسانی و اسلامی خود یعنی تحصیل بازمانده و باز خواهند ماند.

311311