زَخم بَستر به آسیب بافت بدن (شامل پوست٬ درم٬ اپیدرم و ماهیچه) در اثر ایجاد فشار درازمدت بر یک یا چند نقطه از بدن گفته میشود. خوابیدن طولانی‌مدت در یک وضعیت ثابت، سائیدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب یا کشیدگی با ملحفه میتواند به بخشی از پوست یا بافت بدن آسیب بزند.
به گزارش ، زَخم بَستر به آسیب بافت بدن (شامل پوست٬ درم٬ اپیدرم و ماهیچه) در اثر ایجاد فشار درازمدت بر یک یا چند نقطه از بدن گفته میشود. خوابیدن طولانی‌مدت در یک وضعیت ثابت، سائیدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب یا کشیدگی با ملحفه میتواند به بخشی از پوست یا بافت بدن آسیب بزند.
زخم بستر اغلب در بخش‌های استخوانی بدن ایجاد میشود، زیرا در این قسمت‌ها فشار بیشتری بر پوست وارد میشود و چربی کمتری برای محافظت از این ناحیه وجود دارد. باید بدانید که مشکل زخم بستر اغلب در نقاط باسن، شانه، پوست، در امتداد ستون فقرات، پشت دست و یا کمر، پاشنه، مچ پا و یا پوست پشت زانو اتفاق می‌افتد.
اگر زخم بستر به موقع درمان نشود، میتواند به یک زخم عمیق منجر شود و علائم عفونت مانند چرک نیز در این زخم‌ها ایجاد شود.
چه کسانی بیشتر در معرض زخم بستر هستند؟
– افرادی که برای مدت طولانی تری در یک وضعیت ثابت (خوابیدن به یک سمت) قرار می‌گیرند
– افراد مسن
– افراد مبتلا به دیابت نوع دو
– افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند
مراحل پیدایش زخم بستر
زخم بستر که با عنوان زخم فشاری نیز شناخته میشود، زخمی است که در اثر فشار‌های طولانی مدت بر نقاط مختلف بدن، به خصوص نقاطی که دچار زخم و یا جراحت شده اند، ایجاد میشود. گرچه این زخم‌ها معمولا به دنبال جراحت پوستی ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند عمیق شده و به استخوان نیز برسند. در صورتی که زخم بستر درمان نشود، میتواند با جان فرد بازی کند.
زخم بستر عمدتا به دنبال فشار و نیرویی ایجاد میشود که باعث قطع جریان خون به قسمت‌هایی از بدن و یا بافت‌های آن ناحیه میشود. با کاهش و یا قطع خون رسانی، مواد مغذی و اکسیژن نیز به مقدار کافی به سلول‌ها نمی‌رسد. در صورت تداوم چنین وضعیتی، سلول می‌میرد و زخم نیز گسترش پیدا میکند.
دانستن این موضوع که زخم در چه مرحله‌ای قرار دارد، به تشخیص و درمان سریع توسط متخصصین بالینی کمک میکند. مراحل زخم بستر به شرح زیر میباشد:
مرحله اول: در این مرحله، متوجه تغییر رنگ و بی رنگ شدن پوست ناحیه درگیر خواهید شد. در چنین حالتی، زخم کمترین عوارض را به همراه دارد، و طی چند روز بهبود می‌یابد.
مرحله دوم: در این مرحله، پوست ناحیه باز، و علائمی از مرگ و نکروزه شدن بافت اطراف زخم مشاهده میشود، احتمال عفونی شدن در این چنین حالتی افزایش می‌یابد، و بستر زخم به رنگ صورتی و قرمز در می‌آید. بهبود زخم در این مرحله چند هفته‌ای طول می‌کشد.
مرحله سوم: در این مرحله، زخم عمیق میشود و بر لایه‌های چربی نیز تاثیر می‌گذارد. معمولا چند ماه درمان برای زخم‌ها در این مرحله، زمان نیاز میباشد.
مرحله چهارم: در این مرحله، استخوان و ماهیچه‌ها نیز درگیر می‌شوند.
پیشگیری از زخم بستر
تغییر وضعیت خواب بیمار: تغییر وضعیت خواب بیمار باعث میشود که فشار وارد بر زخم کاسته شود؛ لذا هر چند وقت باید وضعیت خواب بیمار تغییر داده شود. این راه، اولین و اصلی‌ترین اقدام برای پیشگیری از ایجاد زخم بستر به شمار می‌رود.
استفاده از بالش‌های هوایی: استفاده از بالش‌های هوایی باعث میشود که فشار وارد بر زخم کاسته شود و خون بیشتری در سلول‌ها جهت تسریع بهبودی زخم جریان داشته باشد.
تغذیه: وضعیت تغذیه میتواند تاثیر فراوانی بر بهبودی زخم بستر داشته باشد. استفاده از پروتئین و سبزیجات و میوه جات تازه (مخصوصا میوه‌های حاوی ویتامین ث.) و زینک نقش بزرگی در بهبودی زخم دارند. همچنین یک برنامه غذایی منظم باعث میشود که بدن توانایی ساخت سلول‌های جدید را بدست آورده و زخم سریعتر بهبود یابد.
درمان زخم بستر
درمان زخم بستر، بر اساس مرحله، اندازه و عمق زخم صورت می‌گیرد. برخی اقدامات درمانی زخم بستر به شرح زیر میباشد:
یکی از مهم‌ترین اقدامات در درمان زخم بستر، کاهش فشار وارد شده به ناحیه درگیر میباشد. به همین خاطر، پوزیشن و وضعیت قرار گیری فرد بایستی مرتب تغییر کند. افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند، پوزیشن نشستن و وزن وارده به یک ناحیه بایستی هر پانزده دقیقه یک بار تغییر کند. افراد بستری نیز باید هر دو ساعت یک بار حرکت داده شوند.
استفاده از تشک‌های مناسب، و یا قرار دادن بالشت در نواحی که بیشتر تحت فشار هستند، یکی از راه‌های متعادل کردن فشار وارده به تمامی قسمت‌ها و سطوح بدن میباشد. به عنوان مثال می‌توان هنگام خواب، بالشتی را میان مچ و زانو قرار داد.
جهت درمان زخم بستر، بهتر است ناحیه زخم با آب و صابون (نه صابون‌های قوی)، کاملا تمیز و شسته شود، تا هر گونه مواد اضافی و بافت مرده از روی زخم برداشته شود. این کار، به تسریع روند بهبودی زخم نیز کمک میکند. اما این نکته را در نظر داشته باشید که زخم بلافاصله باید خشک شود.
باید زخم بستر را با ماده‌ای بنام سالین شستشو داده و سپس آنرا با یک پانسمان بی منفذ بپوشانید.
در صورت تعویض هرروز پانسمان فرصت ترمیم زخم را به محل جراحت نداده، لذا استفاده از یک پانسمان بی‌منفذ این فرصت را به عامل رشد می‌دهد تا در تماس کافی با سطح پوست باشد و در بسیاری موارد ترمیم زخم را شتاب می‌دهد.
این افراد نیازمند مراقبت ویژه پوستی هستند؛ لذا باید از محصولاتی نظیر افشانه‌های شستشو دهنده و یا محافظ‌های مرطوب که ویژه افراد مبتلا به بی اختیاری ساخته شده‌اند استفاده شود.
به منظور غذا رسانی کافی به پوست، در روز دست کم نوشیدن هشت لیوان آب و غذایی متناسب حاوی مقدار کافی پروتئین از جمله ماهی میتواند پاسخگوی نیاز‌های جسمی فرد باشد، لذا علاوه براینکه پروتئین ترمیم کننده بافت‌های بدن است، میتواند جهت حفظ سلامتی پوست مفید باشد.
مصرف ۵۰۰ میلی گرم ویتامین ث. دو بار در روز اندازه تعداد زخم‌های بستر را تا ۸۴ درصد کاهش می‌دهد، البته افراد پیش از مصرف این ویتامین باید با دکتر خود مشورت کنند.
درمان‌های خانگی زخم بستر
روغن نارگیل: روغن نارگیل سرشار از اسید‌های چرب میباشد که میتواند انتخاب مناسبی برای درمان زخم بستر باشد. روغن نارگیل را بر روی قسمت‌هایی که دچار زخم بستر شده است به آرامی ماساژ دهید تا روغن نارگیل جذب پوست شود. اما دقت داشته باشید که هنگام ماساژ دادن، فشاری بر زخم‌های بیمار وارد نشود.
عسل: همچنین می‌توانید برای استفاده از اثرات شفابخش عسل آن را روی پوست قرا داده و پس از گذشت چیزی حدود ۳۰ دقیقه آن را شست و شو دهید. عسل گرم بوده و گرمای حاصل میتواند خون رسانی به ناحیه زخم و در نتیجه روند بهبود را تسریع کند.
آب شور: گاهی اوقات زخم‌ها به خوبی تمیز نمی‌شوند، این گونه زخم‌ها بیشتر در برابر عفونت آسیب پذیر هستند. استفاده از آب شور پوست مرده و شل را از بین میبرد و مایع اضافه را کم میکند. اگر تمایل دارید از این روش استفاده نمایید کافیست، یک فنجان آب تهیه کنید و ۲قاشق چایخوری نمک به آن بیفزایید و خوب ترکیب کنید. اجازه دهید این ترکیب بجوشد و زمانی که خنک شد برای تمیز کردن زخم‌ها از این ترکیب استفاده کنید. این روش را چند بار در روز تکرار کنید.
آلوئه ورا: آلوئه ورا به شما کمک زیادی میکند تا زخم بستر خود را درمان کنید، زیرا به پوست آسیب دیده رطوبت میرساند و به این علت سبب درمان هر چه سریعتر زخم بستر میشود.
برای استفاده از این روش کافیست، ابتدا آلوئه ورا را برش زده و ژل آلوئه را بر قسمت‌هایی که دچار زخم شده به آرامی بمالید و منتظر بمانید تا ژل خشک شود.در نهایت با پارچه‌ای پاکیزه قسمت آسیب دیده را تمیز کنید. این روش را سه بار در روز انجام دهید تا نتایج مثبتش را ببینید.
زردچوبه: زردچوبه خواص ضدعفونی کننده و آنتی اکسیدانی دارد و هم چنین برای رفع التهاب به کار برده میشود. اگر تمایل دارید از این روش استفاده کنید، کافیست قسمتی را که دچار زخم بستر شده با آب شور تمیز نمایید و به اندازه‌ی کافی زردچوبه روی زخم بپاشید. بعد از اینکه کل زخم با زردچوبه پوشانده شد، زخم را با پانسمان ببندید.
این روش را سه بار در روز تکرار کنید. اگر میخواهید سریعتر به نتایج مثبت برسید علاوه بر استفاده از این روش، شیرگرم و زردچوبه را ترکیب نمایید و دو بار در روز نوش جان کنید.
درمان‌های پزشکی زخم بستر:
برای بهبود و درمان زخم بستر در درجات بالاتر و حادتر می‌توان از پانسمان‌های مخصوصی که حاوی سلول‌های بنیادی هستند استفاده کرد. این پانسمان‌ها امکان رشد و نمو بافت‌های از دست رفته را برای بیمار امکان پذیر کرده و درمان زخم بستر بسیار موثر هستند. همچنین لیزردرمانی نیز میتواند انتخاب مناسبی به عنوان یک روش درمانی برای زخم بستر باشد. حرارت حاصل از لیزر درمانی میتواند روند تقسیم سلولی را در محل آسیب دیده تحریک کرده و به بهبود زخم‌ها کمک شایانی کند.
به هنگام شستن زخم بستر، بهتر است به نکات زیر توجه شود:
بایستی از پنبه و دستمال‌های نرم استفاده شود، تا بستر زخم خراشیده و ساییده نشود.
از کرم‌های مرطوب کننده می‌توان استفاده کرد.
نیازی به استحمام روزانه نمی‌باشد.
استفاده از پانسمان‌های مناسب در تسریع روند بهبود زخم، بسیار موثر میباشد، زیرا که این پانسمان‌ها محیط مرطوبی را برای زخم فراهم می‌کنند، و همانند سدی محافظ، مانع از ورود عوامل بیماری زا به زخم می‌شوند، در نتیجه، احتمال بروز عفونت نیز به حداقل خواهد رسید. این در حالی است، که پوست اطراف زخم کاملا خشک باقی می‌ماند.
پانسمان ژل، فوم، و پانسمان‌های نواری، از جمله پانسمان‌هایی هستند که در درمان زخم بستر استفاده می‌شوند. گاهی لازم است فرد از چندین نوع پانسمان استفاده کند.
معمولا جهت پیشگیری از بروز عفونت، دارو‌های آنتی باکتریال تجویز میشود.جهت تسکین درد نیز داور‌های مسکن برای فرد در نظر گرفته خواهد شد.
وکیوم تراپی، که در آن از از فشار منفی کنترل شده‌ای برای ترمیم و بهبود زخم‌ها استفاد میشود، لوله‌ای عاری از هوا به زخم متصل میشود، این محیط خلاء، رطوبت زخم را می‌گیرد و به بسته شدن زخم نیز کمک میکند.
سیمرغ
