آنچه بیش از همه، این مراسم را نسبت به گذشته متمایز می‌ساخت، حضور پر حجم و بی‌سابقه جریان‌های سیاسی و فرهنگی و نهادهای مردمی و غیر دولتی جهان در فضای مجازی بود. نشست‌های گوناگون وبیناری و مهم‌تر از همه بارگذاری انبوه تولیدات هنری و گرافیکی در این فضا‌ همه را غافلگیر کرد.
در این فعالیت‌ها اما، بیش از هرچیز بعد از «قبه الصخره» که به غلط مسجد الاقصی نام گرفته، «کوفیه» یا به تعبیر امروزی ما ایرانی‌ها، «چفیه» نمایان بود. البته کوفیه مدت‌ها و به‌ویژه در سال‌های اخیر، به‌عنوان نماد جنبش‌های انقلابی و آزادی‌بخش جهان و نشان مقاومت‌های ضد استعماری و ضد اشغالگری مردمی در سراسر جهان شناخته می‌شود.

اکنون که فضای عمومی مناسبتی روز جهانی قدس فروکش کرده است، مایلم درباره کوفیه، این پدیده نسبتاً نوظهور، چند سطری برای مخاطبان گرامی به رشته تحریر درآورم:

کوفیه (چفیه) :

کوفیه که امروزه در تمامی صحنه‌های مبارزاتی اعم از نظامی، سیاسی، فرهنگی و میدانی و نیز تظاهرات گسترده عمومی و درگیری‌های سرزمین‌های اشغالی حضور پررنگی دارد، پارچه سفید رنگ با شبکه‌های سیاه‌رنگی است که کودکان و جوانان فلسطینی صورت خود را با آن می‌پوشانند و سنگ را با هدف دفاع از قدس و سرزمین‌های اشغالی خود به سوی نیروهای صهیونیستی پرتاب می‌کنند.

صرف نظر از اینکه کوفیه، ریشه‌های تاریخی میان اعراب منطقه غرب آسیا و بادیه‌نشینان حوزه خلیج فارس داشته و نامگذاری آن برحسب یکی از روایت‌ها از شهر کوفه باشد یا خیر؛ اما در دهه چهل قرن بیستم و پس از آن، به نمادی برای مبارزه مردم فلسطین تبدیل شده است. البته بسیاری نیز آن را به‌عنوان پوشش سنتی بر دوش خود می‌اندازند و یا سر خود را با آن می‌پوشانند.

براساس مطالعات تاریخی حوزه فلسطین، از سال ۱۹۳۵ میلادی کوفیه به نمادی برای مبارزه فلسطینی‌ها تبدیل شده است. پیش از این کوفیه عبارت بود از قطعه پارچه سفیدی که برای جلوگیری از آفتاب‌زدگی و خشک کردن عرق چهره و سر مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعدها نوارهای مشکی به آن اضافه شد که شبیه سیم خاردار بود.

طبق این مطالعات، گروهی از انقلابیون فلسطینی، هنگامی که نیروهای استعمارگر بریتانیا کنترل شدیدی بر مردم این کشور اعمال کرده و آن‌ها را سخت زیر فشار قرار می‌دادند، فلسطینی‌ها با این کوفیه‌ها تلاش می‌کردند تا چهره خود را مخفی نگه دارند تا در امان بمانند. با آغاز مبارزه و انقلاب سال ۱۹۳۶ میلادی مردم فلسطین از سوی مبارز سرشناس «شیخ عبدالقادر الحسینی» که نقطه تحولی بزرگ در روند جنبش‌های ملی فلسطینی به شمار می‌رفت، انقلابیون به استفاده از کوفیه که در آن زمان تنها قطعه پارچه سفیدی بود، روی آوردند.

از آن تاریخ، نیروهای استعمارگر انگلیسی اقدام به بازداشت گسترده کسانی می‌کردند که چهره خود را با کوفیه می‌پوشاندند. انقلابیون نیز از تمام اهالی روستاها و شهرهای فلسطین خواستند تا از کوفیه به طور گسترده‌ استفاده کنند. همین اقدام باعث شد تا اهالی چندین روستا همگی دستگیر و بازداشت شوند. لذا از آن پس، کوفیه به عنوان سمبل مبارزه با نیروهای اشغالگر درآمد و در تمامی مراحل مبارزاتی فلسطینی‌ها، همراه آنان بود.

فلسطینی‌ها در دهه شصت قرن گذشته میلادی از هر دو رنگ سفید و مشکی کوفیه استفاده می‌کردند. در انقلاب ۱۹۶۵ میلادی که آغاز تأسیس جنبش ملی آزادی‌بخش فلسطین -«فتح»- بود، کوفیه به نماد این انقلاب تبدیل شد. «یاسر عرفات» نیز به استفاده همیشگی خود از کوفیه، شهرت یافت و در هیچ مناسبت ملی و یا سیاسی بدون کوفیه حضور نمی‌یافت. همین امر باعث شد تا تمام رهبران گروه‌های فلسطینی با گرایش‌های گوناگون و در همه مناسبت‌های ملی و بین‌المللی از کوفیه استفاده کنند و این پوشش به تدریج به نمادی فراگیر برای مقاومت برابر اشغالگری و نشان مبارزه با صهیونیست‌ها تبدیل شود.

در انتفاضه نخست (۱۹۸۷- ۱۹۹۳)، پوشیدن کوفیه درکنار برافراشتن پرچم فلسطین، خطر بزرگی برای هر فلسطینی به شمار می‌رفت و در عین حال، ارتش رژیم صهیونیستی نیز آن را نمادی از تروریسم می‌دانست. پس از امضای توافقنامه اسلو میان رژیم صهیونیستی با سازمان آزادی بخش فلسطین در سال ۱۹۹۳ م ، استفاده از کوفیه بار دیگر به شکل گسترده رواج پیدا کرد.
پس از انتفاضه دوم نیز استفاده از کوفیه رواج بیشتری یافت؛ تا جایی‌که هویت و گرایش حزبی برخی گروه‌های فلسطینی براساس رنگ و نوع کوفیه‌ای که بر سر می‌گذاشتند، قابل تشخیص بود. به طور مثال بر روی کوفیه ملی‌گراها و چپگراها، نقاط مشکی یا قرمز وجود داشت.

در انتفاضه اقصی که در ۲۸ سپتامبر سال ۲۰۰۰ میلادی و پس از هتک حرمت مسجد الاقصی توسط آریل شارون نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی شعله‌ور شد، اقبال جوانان فلسطینی برای استفاده از کوفیه افزایش فراوانی یافت و به نوعی اپیدمی برای ملت زیر اشغال فلسطین درآمد.
کوفیه همچنین در دهه گذشته و به‌ویژه در سال‌های اخیر سیر تکاملی خود را طی کرده و به نمادی برای آزادگان جهان برای مبارزه با امپریالیسم و استکبار تبدیل شده است؛ به گونه‌ای که ابتدا استفاده از کوفیه توسط خبرنگاران و تحلیلگران فلسطینی و عرب به هنگام پخش خبر و یا ارائه برنامه‌های تلویزیونی درباره تحولات سرزمین‌های اشغالی و سپس در فراسوی مرزهای فلسطین رواج یافته است.

کوفیه میان ملت‌های جهان با نام فلسطین آمیخته شده و به عنوان نمادی برای اعلام همبستگی با این ملت مظلوم تبدیل شده است. لذا هم‌اکنون در همه راهپیمایی‌ها و تجمع‌ها برای اعلام همبستگی با آرمان فلسطین و نفرت از تجاوزهای رژیم صهیونیستی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. تا جایی‌که حتی در سال ۲۰۰۶ «خوزه لوئیز ساپاترو » نخست‌وزیر وقت اسپانیا در حین سخنرانی آتشینی در حمایت از فلسطینی‌ها، چفیه تقدیمی یکی از تجمع‌کنندگان را پذیرفته و بر دوش خود گذاشت و به سوژه‌ای جهانی بر ضد صهیونیست‌ها مبدل شد.

در کشورمان ایران نیز از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و سفر یاسر عرفات به تهران و هنگام تحویل گرفتن دفتر نمایندگی رژیم صهیونیستی در خیابان کاخ تهران توسط هیئت فلسطینی و تبدیل آن به سفارت فلسطین طی مراسم رسمی باحضور یادگار امام مرحوم «سید احمد خمینی»، حضار چفیه‌ها را بر دوش خود گذاشتند و جشن گرفتند. سپس در سال‌های جنگ تحمیلی و به‌ویژه هنگام تشکیل سازمان بسیج مستضعفین، چفیه به‌عنوان نماد مقاومت برابر استکبار درآمد و روز به روز در جای‌جای ایران، گسترش بیشتری یافت. اکنون نیز، چفیه، نماد ایستادگی ملت و رهبری معظم و نیز نیروهای مردمی برابر جبهه استکبار است. و خلاصه اینکه کوفیه امروز تبدیل به نشان همبستگی با جبهه متحد مقاومت که گستره آن، بیروت دمشق، بغداد، صنعا و تهران را دربر گرفته است.

نکته آخر اینکه امروزه کوفیه به یک کالای فرهنگی با ابعاد مبارزاتی در آمده و‌ به یک صنعت تبدیل شده و بازار مناسبی برای فروش دارد و در داخل و خارج فلسطین، کوفیه و سایر محصولات فرهنگی به گردشگران داخلی و خارجی عرضه می‌شود.

فرزندان سرزمین فلسطین به این نماد افتخار می‌کنند و برای معرفی هویت خود هنگام سفر به خارج، تنها با استفاده از کوفیه نشان می‌دهند که فلسطینی هستند. فلسطینی‌ها در تولید کوفیه‌های سیاه و سفید، رنگ‌های دیگری مانند سبز، قرمز و نارنجی را افزوده و کوفیه‌هایی به رنگ پرچم کشورشان و نیز تصاویر مسجد الاقصی تولید کرده‌اند. همچنین فروشگاه‌های معتبر جهانی به تولید و فروش آن پرداخته‌اند که واکنش ستمگران جهان ازجمله رژیم صهیونیستی را برانگیخته است. تا جایی‌که صهیونیست‌ها کوفیه را به لباس قهوه‌ای نازیست‌ها تشبیه می‌کنند.
در این میان، شیوع بیماری کرونا نیز نتوانست مقاومت فلسطینی‌ها را درهم بشکند! و آن‌ها را از استفاده از کوفیه باز دارد؛ به گونه‌ای که آوارگان فلسطینی ساکن اردوگاه «برج البراجنه» بیروت، اخیراً با شور و اشتیاق فراوانی به تولید ماسک‌های پارچه‌ای بر اساس طرح کوفیه پرداخته‌اند.

310 310