بحران پناهجویان، رکود مالی، تغییرات اقلیمی، برگزیت و فشار آمریکا برای افزایش بودجه نظامی به منظور تامین امنیت اروپا از مشکلات و موضوعات مهم این روزهای قاره سبز محسوب می‌شود، اما در این میان خروج احتمالی ایران از برجام هم به یکی دیگر از نگرانی‌های اروپا تبدیل شده و سران برخی قدرت‌های این قاره بر لزوم حفظ برجام و ادامه حضور ایران در این توافق تاکید می‌کنند. دیاکو حسینی، کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی به بررسی هزینه‌های خروج ایران از برجام برای اروپا پرداخته که متن کامل آن را در پی می‌خوانید.

آمریکا چگونه با سیاست‌های خود اروپا را در اختیار گرفته است؟

بعد از جنگ دوم جهانی، آمریکا چیرگی کاملی بر ژئوپلیتیک اروپای غربی ایجاد کرد که تا امروز ادامه داشته است، اما اکنون با آغاز جابه‌جایی قدرت جهانی، کشورهای برجسته و قدرتمند اروپایی نه تنها به این حمایت که مستلزم چیرگی بوده است، نیازی ندارند، بلکه برای نقش‌آفرینی بهتر در نظام جهانی، بایستی به استقلال امنیتی بیشتری از آمریکا دست پیدا کنند. اروپا امروز در تلاش است تا در موضوع ایجاد امنیت مستقل از ناتو، آینده محیط زیست و مسائل منطقه موسوم به خاورمیانه به سیاست‌های گروگان گیری آمریکا خاتمه دهد و به یک سلسله سیاست‌های مستقل دست پیدا کند. در طرف دیگر و همانطور که انتظار می‌رود، آمریکا در مقابل این تلاش‌ها مقاومت می‌کند.

شکاف در اروپا، با توجه به حمایت‌های آمریکا از این روند برای نمونه در بحث برگزیت و …، چه منافعی برای آمریکا خواهد داشت؟

سیاست‌های امروز ترامپ نسبت به اروپا تا حد زیادی محدود به شخص خود اوست و شاید سیاست کلی آمریکا، حمایت از برگزیت و ناسیونالیسم در این قاره نباشد. جهت‌گیری ایالات متحده در برابر اروپا، برقراری تعادلی میان دو استراتژی است؛ اول اینکه برای آمریکا مطلوب است که با اروپایی چندپارچه مذاکره و توافق کند. آن‌ها تمایل ندارند با اتحادیه اروپایی که به لحاظ GDP و مجموع جمعیت از آمریکا بزرگتر و توانا در تبدیل به یک نیروی نظامی مستقل است، همراه و شریک باشند.

دوم؛ و از نگاه آمریکایی‌ها، اروپایی منسجم هم می‌تواند در برخی موضوعات کلیدی و ژئوپلیتیکی در کنار کاخ سفید حضور داشته باشد و آن‌ها را با اتفاق نظرهمراهی کند. به طور مثال واشنگتن در موضوع هسته‌ای ایران و برخورد با روسیه مایل بود اتحادیه اروپایی منسجم را در کنار خود داشته باشد، ولی به طور کلی و به ویژه در توافقات اقتصادی برای آمریکا بهتر است که با اروپایی چندپارچه به توافق برسد. رسیدن به تعادلی میان این دو ترجیح، پایه سیاست‌های اروپایی واشنگتن است.

تلاش آمریکا برای افزایش بودجه نظامی اروپا در قالب کمک به ناتو، چه خطراتی را برای میلیتاریستی شدن سیاست‌های اروپا خواهد داشت؟

اتحادیه اروپا با سیاست‌های میلیتاریستی فاصله زیادی دارد، زیرا هیچ کدام از چالش‌های پیش روی اروپا جنبه امنیتی و نظامی ندارند که با سرمایه‌گذاری در زمینه بودجه نظامی قابل حل باشد. بحران پناهجویان، رکود مالی و تغییرات اقلیمی هیچکدام با سیاست‌های میلیتاریستی رفع شدنی نیست. در نتیجه  به نظر نمی‌رسد سیاست‌های میلیتاریستی در این قاره مورد پذیرش قرار گیرد.

مسکو که زمانی در قالب اتحاد جماهیر شوروی و روسیه تزاری تهدیدی نظامی برای اروپا محسوب می‌شد، امروز ضعیف‌‌تر از گذشته است و باید متکی به اقتصاد دو تریلیون دلاری کشورش باشد که در برابر اقتصاد ۲۱ تریلیون دلاری اتحادیه اروپا حرفی برای گفتن ندارد. در آینده روسیه نسبت به امروز جمعیت کمتری خواهد داشت و روسیه تهدید کوچک‌تری برای سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس خواهد بود. در چنین شرایطی اروپا هیچ‌گونه خطر نظامی را پیش روی خود احساس نمی‌کند که نیازمند تقویت قدرت نظامی باشد. باید توجه کنیم که فشار آمریکا به اروپا برای بالا بردن هزینه‌های نظامی ناتو، به هدف نظامی کردن اروپا نیست، بلکه صرفاً می‌کوشد از بار هزینه‌های آمریکا در این سازمان بکاهد.

آیا خروج انگستان از اتحادیه اروپا موجب تضعیف این اتحادیه خواهد شد؟

خروج انگلستان از اتحادیه اروپا در آینده تاثیر خود را نمایان خواهد کرد، ولی باید در نظر داشت که در گذشته هم بریتانیا همواره خودش را از مسائل کلیدی این اتحادیه از جمله حوزه یورو دور نگاه می‌داشت. اگرچه خروج لندن از اتحادیه اروپا بر تصویر این اتحادیه و برنامه‌های آن‌ها در آینده تاثیر خواهد گذاشت، ولی به لحاظ عملیاتی و میدانی تاثیری چندان جدی بر فعالیت این اتحادیه نخواهد داشت و در نهایت علی‌رغم جدایی انگلستان، ارتباط اتحادیه اروپا و لندن در حوزه‌های اقتصادی، تجاری و امنیتی حفظ خواهد شد.

 اروپا با بهانه جویی، از اجرای تعهدات خود در قبال ایران سر باز می‌زند. خروج احتمالی ایران از برجام چه ضررهایی برای اروپا خواهد داشت؟

خروج احتمالی ایران از برجام به اعتبار اتحادیه اروپا در بین کشورهای در حال توسعه در آسیا، آفریقا و اروپای شرقی به عنوان قدرتی که توانایی ایجاد حفظ توافقات چند جانبه را دارد، آسیب می‌رساند.

از طرفی این اتفاق به استقلال عمل اروپا در برابر ایالات متحده در ترتیبات امنیتی بین‌المللی و توافقات جهانی خدشه وارد می‌کند، ولی باید توجه داشت اروپایی‌ها با توجه به برتری در حوزه رسانه‌ای و سازمان‌های بین‌المللی، توانایی سازگاری با این واقعیت‌ها و هدایت به سمت اهداف مطلوب خود را دارند تا در نهایت آسیب‌های ذکر شده در گام‌های ابتدایی اثرگذاری کمتری داشته باشد.

باید در نظر داشت که خروج احتمالی ایران از برجام منجر به ایجاد بستری برای اقدام آمریکا در زمینه امنیتی شدن پرونده هسته‌ای ایران و احیاء قطعنامه های تحریمی گذشته تحت فصل هفتم منشور ملل متحد و بحرانی‌تر شدن روابط ایران وامریکا می شود که این امرگریبان اروپا را هم خواهد گرفت و به همین دلیل اروپا مایل به خروج ایران از برجام نیست.

نقل از شورای راهبردی روابط خارجی