پرویز اسماعیلی در گفت‌وگو با نشریه «گلاس اسلاونیا» به سوالات مختلف خبرنگار این نشریه در خصوص روابط ایران و کرواسی، مسائل فرهنگی دو کشور و برخی از موضوعات مهم منطقه ای و بین المللی از جمله تحولات افغانستان، وضعیت محیط زیست و تحولات فناوری ارتباطات پاسخ داد که متن کامل آن بدین شرح است:

سوال: حدود دو سال از ماموریت شما در زاگرب گذشته است، اولویت های کاری  شما در کرواسی چیست؟

– من به عنوان سفیر ایران در کرواسی وظیفه ای جز توسعه روابط دو کشور در همه بخش های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی و دانشگاهی ندارم. این مهم ترین اولویت من است. در این مسیر تلاش می کنم تا هر چه بیشتر مقامات دولتی، بخش خصوصی، شرکتها، تجار، نخبگان فرهنگی و دانشگاهی و از همه مهم تر مردم دو کشور را به هم نزدیک تر کرده و با هم بیشتر آشنایشان کنم. از نظر من، تبادل اطلاعات و ایجاد ارتباط، مهمترین بخش از ماموریت ما دیپلمات ها است.

سوال: در چه زمینه ای بیشتر انتظار پیشرفت در روابط دوجانبه دارید؟

– ما اکنون در بخش سیاسی روابط دوجانبه خوشبختانه وضعیت بسیار بهتری نسبت به بخش های دیگر داریم و من از نزدیک شاهد اراده و تمایل مقامات عالی دو کشور برای همکاری و توسعه روابط در همه زمینه ها هستم. روابط دو کشور از بدو استقلال کرواسی به بهترین وجه آغاز شد. ایران بلافاصله پس از اعلام استقلال، دولت کرواسی را به رسمیت شناخت و از این نظر اولین کشور مسلمان و اولین کشور آسیایی بود.

در  بخش فرهنگی با توجه به اشتراکات فراوان و نیز علاقمندی مردم ایران و کرواسی به یکدیگر، خوشبختانه وضع خوبی داریم. من طی ۲۰ ماه ماموریت خود توجه بسیار زیادی به گسترش ارتباطات فرهنگی و اجتماعی فیمابین داشتم؛ چون باور دارم که فرهنگ به روابط دو کشور عمق و ثبات می بخشد. اخیرا کتاب خاطرات هروُیه روپچیچ از سفر به کشور من در کرواسی و ایران چاپ و جزو پر فروش ترین ها شد. هنرمندان دو کشور هم فعالانه در فستیوالها شرکت دارند. کرونا بسیاری از فعالیتهای سیاسی و اقتصادی را متوقف کرد اما قادر به تعطیلی فرهنگ و هنر نبود.

متاسفانه در بخش تجاری تحریم های یکجانبه و ظالمانه آمریکا آسیب زیادی به اقتصاد و منافع شرکتهای ایران و کرواسی زده است. در حالی که فعالان اقتصادی دو کشور بسیار مشتاق همکاری هستند. من تلاش کردم با احترام به ملاحظات و منافع شرکتهای کرواسی، شرایط همکاری آنها با طرف های ایرانی را به نحوی فراهم کنم که هیچ ریسک و خطری از نظر اقتصادی متوجه آنها نباشد. خوشحالم که علیرغم شرایط سخت تحریم و کرونا، روبط تجاری ما افزایش یافته و متنوع شده است.

تجار و صنعتگران ما در گذشته ارتباطات خیلی خوبی با هم داشتند و خاطرات ارزشمندی از آن همکاری ها دارند. ولی گذشت زمان ایجاب می کند که شناخت ها از هم روزآمد شوند. این کاری است که از ابتدای حضورم در کرواسی پیگیری می کنم. به نظر من نیاز بیشتری به تبادل اطلاعات و شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های فراوان دو طرف برای همکاری اقتصادی وجود دارد. این یک زمینه سازی ضروری برای جهش روابط تجاری در آینده است.

سوال: آیا فرصتی برای بازدید از برخی از نقاط کرواسی را داشتید و چه چیزی بیشتر توجه شما را جلب کرد؟

– کرونا محدودیت زیادی به برنامه های دیپلماتیک و سفر تحمیل کرد. علیرغم این من از هر فرصتی برای سفر به شهرهای مختلف و دیدار با نخبگان فرهنگی، صنعتگران و مردم کرواسی استفاده کردم. تعداد زیادی از شرکتهای کرواسی قابلیت های بسیار بالایی برای همکاری در حوزه فناوری و توسعه بازار دارند. کرواسی شایسته سهم بیشتری از مبادلات منطقه ای و بین المللی در حوزه صنعت، کشاورزی و خدمات است. همکاری با ایران به این هدف سرعت زیادی خواهد داد.

ویژگی مهم مردم کرواسی، نجابت، عشق به فرهنگ و درک ارزش زندگی است. کرواتها یک ملت شاد و خواهان صلح و آرامش هستند؛ یک ملت به ظاهر کم جمعیت، اما دارای روحی بزرگ. به همین دلیل احترام و علاقه من به ملت کرواسی به طور دائم افزایش یافته است.

شاید پیوندهای تاریخی و علاقه قلبی دو ملت باعث شده تا سبک زندگی و حتی ادبیات آنها شباهت زیادی به هم داشته باشد.

سوال: ایران کشوری با تمدن، تاریخ و فرهنگ غنی است. چگونه از این ظرفیت ها استفاده می کنید؟

– کشور من یک از پایه گذاران اصلی تمدن در جهان است. ایران سرزمین فرمانروایان عادل در تاریخ بوده است و منشور حقوق بشر کورش، به عنوان قدیمی ترین و متعالی ترین متن مدون برای حقوق بشر، جزو گنجینه منحصر بفرد سازمان ملل متحد است. همچنین ایران در ردیف کشورهایی است که بیشترین آثار ثبت شده در میراث جهانی یونسکو را دارد. ملتی که میراث غنی تاریخی و فرهنگی دارد، هرگز منزوی نخواهد شد. و ملت من این را ثابت کرده است.

لذا تاریخ و فرهنگ ایران ضمن اینکه نشان دهنده میراث غنی جامعه ما است، بخشی مهم از میراث جهانی هم به شمار می آید. ما سعی  می کنیم در ارتباط با کشورها و ملت ها ارزش های این میراث را به اشتراک بگذاریم و از این طریق درک مشترک ایجاد کنیم.

در کرواسی کار من از این جهت بسیار آسانتر است. زیرا کروات ها بدلیل اشتراکات فراوان و نیز آشنائی با فرهنگ، تاریخ و تمدن ایرانی با سرعت بیشتری پیام ما را دریافت کرده و حتی گاهی مشوق و جلوتر از ما هستند.

سوال: من سفری به ایران داشتم. مشاهده فروشگاه های پر از محصولات خانگی متنوع در ایران شگفت انگیز بود. آیا درخصوص تولید نیازهای مردم خودکفا هستید؟

– می دانید که ایران از غنی ترین کشورهای جهان در زمینه منابع انرژی، معدن و طبیعت است. اما مهمتر از آن، جوانهای مستعد ایرانی هستند که همیشه در المپیادهای علمی و فناوری جهان بهترین رتبه ها را دارند. ایران اکنون در زمینه هایی چون نانو، بیو تکنولوژی، ژنتیک و برخی تولیدات صنعتی در میان کشورهای برتر جهان قرار دارد.

خوشبختانه زیر ساخت صنایع سبک و سنگین در کشورمان بسیار قابل اتکا هستند. ما در تولید مواد غذایی و لوازم خانگی پیشرفت خیلی خوبی داشته ایم. در بسیاری از موارد خودکفا هستیم اما علیرغم تحریم ها، بازار ما منزوی نیست و مردم می توانند از میان کالاهای متنوع خرید کنند. در بخشی از محصولات هم، تولیدات ما پاسخگوی تقاضای جامعه ۸۵ میلیونی نیست و طبیعتا بخشی از نیازهایمان را وارد می کنیم.

سوال: آیا می توانید خوانندگان ما را با ویژگی های غذاهای مخصوص (ایرانی) آشنا کنید؟

– در مورد ویژگی های غذای ایرانی سخن گفتن ابدا کافی نیست؛ باید آن را ببینید و بچشید. مناطق مختلف در ایران غذای محصوص به خود دارند و بنابراین تنوع غذائی بسیاری در ایران داریم. در هر منطقه از کشور و در میان اقوام مختلف، گاهی ده ها نوع غذا داریم که در بسیاری از آنها سبزیجات و غلات بیشتر از گوشت استفاده می شوند. یک غذای سنتی و لذیذ ما به نام آبگوشت؛ ترکیبی از گوشتِ همراه با چربی مفید، حبوبات، سبزیجات و انواع ادویه است.

انواع خورش، که اغلب با برنج میل می شود بخش زیادی از غذای ایرانیها را تشکیل می دهد. مثل خورش فسنجان، قورمه سبزی یا قیمه. در عین حال ایرانی ها با گوشت هم غذاها و کباب های لذیذی تهیه می کنند. ما حداقل ۲۰ نوع کباب مشهور در ایران داریم.

حتما شما در سفر به ایران با تنوع غذاهای ایرانی از نزدیک آشنا شده اید و از اینکه در کتاب خود به معرفی آنها و فرهنگ ایران پرداخته اید، تشکر می کنم.

سوال: جهان با بحران انرژی و نیاز به کاهش آلودگی محیط زیست مواجه است. چه منابع انرژی جایگزین را در آینده می بینید؟

– در اجلاس اقلیمی ماه نوامبر گلاسکو به خوبی شاهد بودیم که رهبران جهان تحت فشار افکار عمومی و کنشگران محیط زیست و نیز فجایع و بلایای طبیعی ناشی از تخریب محیط زیست به فکر اتخاذ تصمیم های مشترک برای کاهش تولید کربن و گازهای گلخانه ای افتاده اند. واقعیت این است که کشورهای توسعه یافته، بویژه در یک قرن اخیر، الگوهای توسعه ی بدون توجه به محیط زیست را دنبال کردند. آنها چنان در استفاده از منابع فسیلی بی پروا رفتار کردند که باید گفت سهم کشورهای در حال توسعه را هم از پیش مصرف کرده اند. آنها که خودشان باعث وضع موجود هستند، به جای شعارِ دفاع از محیط زیست، باید بیشترین وظیفه را برای اصلاح شرایط بر عهده بگیرند.

طبیعت و محیط زیست مرز ندارد، لذا تنها با اراده و همبستگی جهانی قابل حفاظت است. اکنون با وجود گرانی و هزینه های بالا، ما چاره‌ای جز رجوع به انرژی های تجدید پذیر نداریم. در اروپا توجه فزاینده ای به تولید انرژی سبز و تجدید پذیر را شاهدیم. در ایران هم خوشبختانه از انرژی خورشیدی و باد قابل توجهی برخورداریم و دولت توجه زیادی به این حوزه دارد. ضمن اینکه برنامه داریم استفاده صلح آمیز و ایمن از انرژی هسته ای را علیرغم فشارهای سیاسی غیر عادلانه و رفتارهای دوگانه غرب، گسترش دهیم. ما به تعهدات خود در ان پی تی پایبندیم اما از حقوق خود نیز چشم پوشی نمی کنیم.

سوال: آیا با توجه به ناپایداری احتمالی سیستم های فعلی، تغییرات اجتماعی جدی در انتظار آینده جهان است؟

– تغییرات اجتماعی به دلایل مختلف، از جمله محیط زیست و تکنولوژی، اجتناب ناپذیر خواهد بود. ماهیت زندگی بشر نیز با تغییر در آمیخته است. آنچه که احتمالا موحب نگرانی می شود، سرعت شگفت انگیز تعییرات اجتماعی تحت تاثیر سرعت پیشرفت فناوری به ویژه در حوزه ارتباطات است. بتدریج شبکه های انسانی منسجمی شکل خواهند گرفت که بدون مرز خواهند بود اما تاثیر فراوانی بر تصمیمات حکومت ها، دولتها و فرایندهای بین المللی خواهند داشت.

به نظر من مهمترین نیاز و چالش فعلی بشریت؛ مدیریت، تطبیق و هماهنگی با این تحولات است. کاری که ابدا آسان نیست ولی مفهوم توسعه در آینده به شدت وابسته به آن است.

سوال: چگونه مشکل پناهندگان افغان را حل کنیم؟ آیا چشم انداز، ایده و راه حلی دارید؟

– برای ما این موضوع جدیدی نیست. حداقل ۴۰ سال است که با چالش پناهندگان افعانی روبرو هستیم. زمان اشغال افعانستان توسط شوروی سابق، سیل مهاجرت افغانی ها به ایران شروع شد و ما از آنان در طول بیش از چهار دهه میزبانی کردیم. می دانید که میزبانی از حداقل ۳ میلیون افغانی در شرایطی که ما درگیر جنگ تحمیل شده توسط عراق و همچنین تحریم های ظالمانه آمریکا بودیم، چه دشواری هائی داشته است.

ما با پناهجویان نه بد رفتاری کردیم، نه از آنها به عنوان ابزاری برای باج گیری سیاسی استفاده کردیم. از مهاجران افغانی بدون هیچ کمک بین المللی و یا منطقه ای مثل شهروندان خودمان میزبانی کردیم. الان حدود ۴۰۰ هزار دانش آموز و ۲۰ هزار دانشجوی افغانی مانند فرزندان ایرانی در مدارس و دانشگاه ها مجانی تحصیل می کنند.

ما در همه این سال ها تلاش کرده ایم که افغانستان به شرایطی برسد که شهروندان آن بدون نگرانی به کشورشان برگردند. متاسفانه سیاستهای دولت آمریکا با جنگ و حضور نظامی طی دو دهه، و سپس خروج  غیر مسئولانه از افغانستان بدون توجه به سرنوشت مردم؛ همه تلاشها برای عادی سازی سریعتر شرایط در این کشور را بی اثر کرد و بدترین ضربه را به مردم افغان زد.

پس راه حل کاملا روشن است. کمک به ثبات، امنیت، توسعه و رفاه در افغانستان با حضور و همکاری همه اقوام و مذاهب در ساختار قدرت. باید شرایط زندگی در این کشور عادی شود. ولی با وضعیت فعلی و رفتار غیر مسئولانه جامعه جهانی، متاسفانه چشم انداز کوتاه مدت و مثبتی برای مردم این کشور وجود ندارد.

سوال: نظر شما در مورد استفاده از رسانه های اجتماعی مانند فیس بوک و توییتر در دیپلماسی، البته با توجه به امکان دستکاری اطلاعات چیست؟

– رسانه های اجتماعی فرزند تکنولوژی هستند و نمی توان آنها را ندیده گرفت. دقیقا مثل اینکه نمی توان مسافرت با اتومبیل، هواپیما و حتی فضا پیما را در آینده نادیده گرفت. هر فناوری در ذات خود هم فرصت ها و هم تهدیدهایی دارد. همانطور که استفاده از رسانه های اجتماعی در زندگی امروز جامعه بشری اجتناب ناپذیر است، دیپلماسی هم باید از فرصت های آن استفاده کند. و البته در زندگی شخصی و وظایف دیپلماتیک باید از آسیب های آن تا حدی که امکان دارد، اجتناب کرد.

یک دهه پیش دستگاههای اطلاعاتی و سرویس های جاسوسی خیال می کردند اطلاعات را می توان در جعبه سیاه نگاه داشت یا کاملا کنترل کرد. اما رفته رفته آنها پذیرفتند که «درز اطلاعات» یک تهدید واقعی و غیر قابل اجتناب است. معلوم شد که باید ضمن تلاش هر چه بیشتر برای حفاظت از اطلاعاتشان، به زندگی پشت شیشه های شفاف هم عادت کنند.

اما اکنون با تهدید چالش برانگیزتری بنام «دستکاری اطلاعات» روبرو هستیم. باید از شبکه های اجتماعی استفاده کنیم، اما برای این آسیب هم چاره ای بیندیشیم. البته متخصصان آی تی و مبتکران شبکه های اجتماعی پر طرفدار مانند فیس بوک و توییتر هم باید به مسئولیت هایشان در این مسیر آگاهانه عمل کنند. اینکه آنها اهداف تجاری داشته باشند قابل قبول است، اما نباید حقوق مخاطبان از جمله اطلاع رسانی شفاف را نا دیده بگیرند. به نظر من هم دستکاری اطلاعات و هم تبدیل «شبکه های اجتماعی» به ابزاری برای «شبکه های سیاسی» اعتبار آنها را کاهش خواهد داد. دنیای فعلی درگیر چالش «آزادی اطلاعات» و «دستکاری اطلاعات» است.

سوال: بهترین خرمایی که تا حالا خوردم در اصفهان بود. آیا می توان آنها را در قفسه های فروشگاه های کرواسی نیز یافت؟

– مناطق تولید کننده خرما در ایران بسیار متعدد هستند و حتی بهترین خرماهای جهان را تولید می کنند. ما تلاش کردیم که خرمای ایرانی مستقیما از ایران و نه از طریق کشورهای بزرگ اروپایی به بازار کرواسی وارد و توزیع شوند. خوشبختانه توانستیم و ماه گذشته موفق شدیم که اولین محموله خرمای ایرانی را مستقیما به کرواسی وارد کنیم. البته با چند شرکت کرواسی در حال مذاکره هستیم تا سایر اقلام غذایی ایران مانند پسته، فندق، بادام و خشکبار و میوه های خشک شده را مستقیما و با قیمت و کیفیت مناسبتر به بازار مصرف کرواسی برسانیم.

311311