به هر مشکلی برمی خوریم دنبال جابه جایی اشخاص هستیم و فکر می کنیم راه اصلاح و تغییر امور، عوض شدن آدم هاست! چرا؟ دلیلش این است که نمی فهمیم با عوض شدن آدم ها و باقی ماندن سیستم و سازکار های ناسالم چیزی اصلاح نمی شود.
ساختار فاسد بهترین آدم ها را هم فاسد می کند – یا فوقش به ناکارآمدی و حذفشان منجر می شود- و برعکس، نظام صالح و سالم می تواند آدم های فاسد را در چارچوب کار درست قرار دهد!
سالهاست دعوای ما بر سر این است که ناطق بیاید یا خاتمی؟ احمدی نژاد بیاید یا قالیباف؟ رییسی خوب است یا روحانی؟ بعد می بیینم نشد، می گوییم بیاییم اصلا تحولی ایجاد کنیم و نیروهای جوان و جدید بیاوریم، این وسط جماعتی خوش خیال هم که در توهم و هپروت منتظرند مثلا رضا پهلوی بیاید!
در حالی که مشکل اساسا جابه جایی آدم ها نیست، مشکل ریشه ها و بنیان های غلط در رفتار و رویکرد خودمان است که از زمان قاجار و قبلش بوده و به پهلوی و بعدش رسیده!
از تنبلی و پشت هم اندازی تا چاپلوسی و تملق، از دروغگویی و ریاکاری تا بی توجهی به آینده، از نادانی و تن آسایی تا متفعت طلبی و سودجویی!
برای همین اگر تاج باشد مشغول دست بوسی صاحب تاج می شویم و اگر عمامه بیاید به چاپلوسی صاحب عمامه می پردازیم و بعد هم تا مشکلی پیش می آید تقصیر را به گردن این و آن می اندازیم؛ این دزد است و آن خائن است و بازار افشاگری و تهمت را رونق می دهیم!
وقتی ساختار و محیط کار و شرایط اداری و مناسبات روابط قدرت و نوع تعاملات اجتماعی ما دزد پرور و خیانت پسند است، بهترین آدم ها هم که بیایند به فساد و دزدی آلوده می شوند، مگر در همه این سالها نمونه های متعدد و شواهد گوناگون ندیده ایم؟
برعکس، در بسیاری کشورهای دنیا که نصف ما هم ادای دینداری در نمی آورند و ادعای اتصال به غیب و آسمان ندارند سازکارها و روند امور جاری شان سالمتر و میزان فسادشان کمتر است، چرا؟ چون ساختارها و چارچوب ها سلامت و درست طراحی شده و محیط و زمینه های موجود راه را برای خطا باز نمی کند!
اگر کسی هم بخواهد خطا کند، از یک طرف تربیت خانوادگی و اخلاق عمومی زمینه ساز فساد نیست (به دلیل ریشه هایی مثل قبح بسیار شدید دروغ و دوری از ریاکاری و تظاهر و رواج شفافیت و صراحت) و از طرف دیگر نظارت های رسانه ای و قانونی هم اجازه فساد و دزدی و خیانت نمی دهد.
ما در ایران امروز با واقعیت های تلخی از بی سامانی و آشفتگی در امور گوناگون روبروییم و بر خلاف تصور غالب ما راه حل این مشکلات بیش از آن که در تغییر های رأس قدرت باشد، در تحولات بنیادین کف جامعه و نوع تربیت پیش دبستانی است!
باید برخی غلط های اساسی و ریشه ای را در نوع فکر و فهم و پندار و کردار عمومی اصلاح کنیم؛
تا زمانی که دانش و اندیشه حرمت نداشته باشد، تا موقعی که موقعیت پسر وزیر و فرزند کارگر فرقی نکند، تا وقتی که برای آینده برنامه نداشته باشیم، تا زمانی که تقسیم مسؤولیت بر اساس لیاقت نباشد و … هر کسی را هم به جای قبلی بیاوریم وضعمان همین است که هست!
