اواخر هفته گذشته دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا طی بیانیه ای تحریم‌های جدیدی را علیه اقتصاد ایران اعمال کرد که مهمترین آن تحریم  شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و  ۳۹ شرکت وابسته به صنایع پتروشیمی ایران است که تحریم شدند.

این دفتر در بیانیه خود رسما اعلام کرده است شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران ارتباط دارد و به تنهایی نیمی از صادرات پتروشیمی ایران را عهده‌دار است. 

تحریم‌های یکجانبه علیه صنعت پتروشیمی کشورمان در حالی از سوی آمریکا اعلام شده که مسئولان صنعت پتروشیمی ایران نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.

*خودرا برای هر اتفاقی آماده می کنیم

محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: از نظر ما پتروشیمی صنعتی تحریم‌پذیر نیست و تاب‌آوری بالایی دارد، اما باید خودمان را برای هر اتفاق و شرایطی آماده کنیم.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزود: فروش محصولات پتروشیمی در مقابل فروش نفت شرایط متفاوتی دارد و به‌عنوان نمونه همچون نفت مبادی مشخص صادراتی و نفتکش‌های عظیم قابل ردیابی ندارد.

محمدی تصریح کرد: پتروشیمی حداقل ۳۵۰ نوع محصول با صدها خریدار به ده‌ها مقصد صادراتی دارد و به همین دلیل انعطاف‌پذیری‌اش بالاست، به‌عبارتی صنعت پتروشیمی شرایط مختلفی در حمل زمینی و دریایی دارد و تنوع محصول و مشتری نمی‌گذارد این صنعت تحریم‌پذیر باشد.

وی افزود: در عین حال با همکاری هلدینگ‌های صادراتی کارگروه تحریم را تشکیل داده‌ایم.

*محصولات پتروشیمی ایران قابل شناسایی نیست

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دولت یازدهم در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی فارس، با اشاره به اینکه محصولات پتروشیمی ایران به راحتی قابل شناسایی نیست‌، گفت:‌اگر آمریکا متوجه شود شرکت‌هایی که محصولات پتروشیمی ایران را خریداری کرده‌اند آنها مورد تحسین قرار می‌گیرند.

عباس شعری مقدم با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها در نظام‌های مختلف اقتصادی و کشورها جاسوس‌هایی دارند، گفت: این جاسوس‌ها وظیفه‌شان اطلاع‌رسانی به آمریکایی‌هاست تا مشخص شود چه شرکت‌هایی محصولات پتروشیمی ایران را خریداری می‌کنند که در ایران نیز ظاهرا این قضیه مستثنی نیست.

شعری‌مقدم تاکید کرد: آمریکایی‌ها از کجا می‌دانستند هلدینگ خلیج فارس بزرگترین هلدینگ صادر کننده پتروشیمی در ایران است که این موضوع نیز احتمالا از این طریق به گوششان رسیده و این شرکت‌ را رصد کرده‌اند.

وی با بیان اینکه قطعا مسئولان صنعت پتروشیمی راهکارهایی در این زمینه اندیشیده‌اند، گفت:‌ اینکه منتظر باشیم صنعت پتروشیمی ایران مانند صنعت نفت تحریم شود یک اشتباه استراتژیک آمریکایی‌هاست زیرا صنعت پتروشیمی ایران به راحتی قابل تحریم نیست هر چند جاسوسان کار خودشان را انجام خواهند داد.

*آمریکا هم می‌داند پتروشیمی ایران تحریم‌پذیر نیست

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دولت دهم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس با اشاره به اعمال تحریم های جدید آمریکا بر صنعت پتروشیمی ایران گفت: ماهیت صنعت پتروشیمی به گونه‌ای است که قابل تحریم نیست و نه تنها این موضوع در صنعت پتروشیمی ایران صادق است بلکه به طور کلی صنعت پتروشیمی در هیچ کشوری قابل تحریم نیست.

عبدالحسین بیات با اشاره به دوره پیش تحریم های پتروشیمی گفت: در آن دوره ایران محصولات پتروشیمی را به فروش می‌رساند اما کمی سختی کار بیشتر شده بود؛ با این حال در آن شرایط نیز محصولات پتروشیمی ایران صادر می‌شد.

مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی تصریح کرد: مسئولیت تولید و فروش محصولات پتروشیمی در اختیار بخش خصوصی است بنابراین می توان به دلیل چابکی بخش خصوصی می توان امیدوار بود که محصولات تولید شده به راحتی صادر شود؛ طبعا از تجارب گذشته نیز در این زمینه درس گرفته می‌شود و این تجارب مانع از اختلال جدی در صادرات محصولات پتروشیمی شد که خوش بختانه این کار از عهده بخش خصوصی بر خواهد آمد.

این مقام مسئول در صنعت پتروشیمی با تاکید براین که باید به فرمایشات مقام معظم رهبری در صادرات غیر نفتی توجه ویژه شود گفت: اگر برنامه ریزی ما به این سمت حرکت می کرد که زنجیره ارزش را تا آخرین حلقه ایجاد می کردیم امروز دیگر دغدغه تحریم نداشتیم و راحت تر می توانستیم محصولات نهایی را صادر کنیم.

به گفته بیات در شرایط فعلی که ایران هنوز زنجیره ارزش را تکمیل نکرده است تقاضا برای محصولات پتروشیمی بیشتر از تولید و عرضه است و به همین دلیل شرکت‌های تولیدکننده محصولات نهایی به دنبال خرید محصولات پتروشیمی حتی به صورت خام هستند و هیچ کشوری نمی تواند جای ایران را در این بازار بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: این موضوع را نیز آمریکایی ها می دانند و تنها از این موضوع به دنبال منافع سیاسی خود هستند زیرا در شرایط تحریم گذشته که از سوی سازمان ملل اعمال شده بود توانستیم محصولات خود را بفروشیم و اکنون که فقط تحریم های آمریکا مطرح است شرایط سخت تر از گذشته نیست.

بیات همچنین در پاسخ به این سوال که خرید تجهیزات مختص صنعت پتروشیمی در این شرایط چگونه خواهد بود گفت: اگر روابط ما با دوستان و هم پیمانان خود حفظ شود می توانیم در این شرایط تجهیزاتی که امکان تولید در داخل وجود ندارد را وارد کنیم و تجهیزاتی که در داخل بومی سازی شده اند را به راحتی بدون نیاز به خروج ارز از کشور مورد استفاده قرار دهیم.

*حمل و نقل وبیمه مسئله اصلی صادرات محصولات پتروشیمی

در دوره قبلی تحریم ها برخی از فعالان این صنعت اقدام به خرید کشتی هایی کردند که می شد از این طریق محصولات پتروشیمی را با امنیت بیشتر و بدون مزاحمت محصولات پتروشیمی که مایع بودند را صادر کرد به عنوان مثال کشتی های حمل و نقل ال پی جی خریداری شد و این محصول شرکت های پتروشیمی به راحتی به مقاصد صادر شد.

از سوی دیگر نیز باید تاکید داشت که محصولات پتروشیمی که جامد هستند سختی قابل ملاحظه ای برای حمل و نقل ندارند هرچند که برخی از کارشناسان معتقدند در این شرایط نیز شرکت های پتروشیمی می توانند باخرید کشتی ها کانتینر بر اقدام به حمل و نقل محصولات خود کنند.

با این حال برخی از مسئولان صنعت پتروشیمی معتقدند می توان محصولات جامد را نیز از طریق زمینی به کشورهای همسایه منتقل کرد و در این شرایط می توان حساب ویژه ای روی کشورهای همسایه از جمله عراق باز کرد.

به گفته «رضا امیری»، مدیرعامل سابق شرکت پتروشیمی بندرامام  ایران می‌تواند با تکیه بر صادرات محصولات پلیمری از طریق زمینی آسیب تحریم‌های پتروشیمی را به حداقل برساند.

امیری با اشاره به تنوع محصولات پلیمری و امکان صادرات زمینی آن، ادامه می دهد: در تحریم‌های گذشته نیز ایران از قابلیت کشورهای همسایه و بازار این کشورها برای صادرات محصولات پتروشیمی استفاده کرده و می تواند از این فرصت بهره ببرد.

وی افزود: بازار افغانستان و عراق همیشه برای ایران مغتنم بوده بنابراین می توان مانند گذشته از آن استفاده کرد و محصولات را زمینی به این کشورها فرستاد.

* مشکل نقل و انتقالات ارزی در تحریم پتروشیمی

به جرات می توان گفت یکی از مشکلات بخش پتروشیمی در دوران تحریم موضوع نقل و انتقالات ارزی است هرچند که در دورانی که برجام اسما پابرجا بود نیز نقل و انتقالات از طریق بانک ها انجام نمی شد و مشکلاتی در این زمینه وجود داشت که بارها مسئولان انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی نسبت به این موضوع گله کرده بودند.

اکنون نیز که دوباره صنعت پتروشیمی ایران دچار تحریم شده است شرایط سخت تر از گذشته خواهد شد و قطعا هزینه نقل و انتقالات مالی افزایش میابد اما باز با این وضع نباید نگران ورود وجوه ارزی به کشور بود زیرا حجم ارز پتروشیمی به مراتب کمتر از ارز حاصل از صادرات نفت خام و گاز است.

اما با این حال عده ای از کارشناسان صنعت پتروشیمی معتقدند که در این شرایط نباید به سمت شفافیت حرکت کرد و مشخص کرد که چه مقدار درآمد ارزی از صادرات پتروشیمی عاید دولت می شود آنها رسما سامانه نیما را نشانه گرفته و می گویند بانک مرکزی نباید در این شرایط دنبال شفافیت باشد بلکه باید سیاست خود را تغییر دهد.

که در پاسخ به این عده باید گفت اولا سامانه نیما همه چیز را شفاف اعلام نمی کند و فقط میزان ارزی را که یک پتروشیمی وارد می کند را به صراف می گوید و اگر صراف نیاز داشت آن را با قیمت تعیین شده خریداری می کند.

در ثانی موضوع مهمی که می توان در اینجا به آن پرداخت این است که در فرمول قیمت گذاری خوراک واحدهای پتروشیمی نرخ تسعیر ارز در این فرمول حذف شود و قیمت خوراک به صورت ارزی تسویه شود که در این صورت درآمدی سرشار از لحاظ ارزی عاید دولت خواهد شد و دولت بهتر است که در این شرایط به سمت دریافت ارزی خوراک واحدهای پتروشیمی حرکت کند.

*تکمیل زنجیره ارزش محصولات مایع پتروشیمی

همانطور که در بالا نیز گفته شد مهمترین مشکلات صنعت پتروشیمی ایران در تحریم مربوط به خوراک مایع است که به دلایلی نتوانسته به زنجیره ارزش تکمیل شود که اگر برنامه دولتها در این زمینه تدوین می شد امروز شاهد مشکل عدم صادرات ال پی جی نبودیم.

محمد مهدی مرادنژاد در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، وی با طرح این پرسش که چرا در طول سال‌های گذشته در بخش LPG و متانول‌ها نتوانستیم زنجیره ارزش را توسعه دهیم، می گوید: قطعا سیاست‌گذاری دولت‌های ما به این سمت بوده است که LPG را به صورت خام صادر کنند، در صورتی که عربستانی‌ها از ۲۵ میلیون تن محصول LPG خود ۱۸ تا ۱۹ میلیون تن را در داخل کشور فرآوری می‌کنند، اما ایران از محصول تولیدی خود در این شاخه فقط ۲.۵ میلیون تن را در داخل مصرف می‌کند که البته متانول هم چنین شرایطی دارد.

این کارشناس صنعت پتروشیمی تاکید کرد: اگر بخواهیم تحریم‌ها را مدیریت کنیم باید LPG بیشتری را در داخل کشور تبدیل به فراورده و زنجیره ارزش می‌کردیم، اما سیاست‌گذاری‌ها و سناریوهایی که دولت‌ها وضع کرده بودند موجب می‌شد تا LPG بیشتر صادر شود؛ البته آنها نیز مدعی بودند دانش فنی تبدیل LPG به زنجیره ارزش در داخل کشور وجود ندارد، اما من می‌گویم علت آن‌که این محصول پتروشیمی در داخل کشور تبدیل به زنجیره ارزش نشد، فقط به دلیل قیمت‌گذاری‌هایی بود که انجام می‌شد و عملا برای سرمایه‌گذار صرفه اقتصادی نداشت که LPG را در داخل کشور تبدیل به فراورده‌ها و محصولات باکیفیت کند، به همین دلیل پتروشیمی‌ها ترجیح می‌دادند این محصول خود را به صورت خام و بدون دردسر صادر کنند.

مرادنژاد با تاکید بر این‌که سال گذشته وقتی نفت و میعانات گازی ایران از سوی آمریکا تحریم شد، صادرات LPG ایران نیز شدیدا دچار مشکل شد، گفت: آمریکایی‌ها آن زمان اسمی از LPG نبرده بودند، اما خودبه‌خود شرکت‌های خریدار این محصول نمی‌توانستند به ایران بیایند و این محصول را خریداری کنند و ما ضربه‌ای از این بابت در اینجا خوردیم و مجبور شدیم LPG تولیدی خود را به شبکه سراسری تزریق کنیم و بسوزانیم که عملا ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار از درآمد خود را از دست دادیم.

این کارشناس صنعت پتروشیمی گفت: اکنون که بحث تحریم پتروشیمی مطرح شده، ما می‌توانیم به دلیل گریدهای بالا تحریم‌ها را بی‌اثر کنیم و حتی با تخفیف محصولات خود را بفروشیم که هم‌اکنون محصول LPG پتروشیمی‌های ما با منفی ۱۵۰ دلار ارزان‌تر از LPG تولیدی عربستان عرضه می‌شود، اما اگر می‌توانستیم آن را در داخل تبدیل به فرآورده و محصول بهتر کنیم دیگر لازم نبود که نگران وضعیت LPG در کشور باشیم.

در این گزارش سعی شد ضمن آنکه اعلام شود واقعا تحریم های آمریکا علیه صنعت پتروشیمی ایران بی اثر به راه کارهایی اشاره شود تا صنعت پتروشیمی ایران بتواند این برهه را به سلامت پشت سر گذاشته و درآمدهای ارزی خود را به داخل کشور وارد کند.

۲۲۶۲۳۱