در ابتدای زمان شیوع ویروس کرونا در ایران (اسفند 98)، هنوز یافته‌های چندانی حتی در سطح بین‌المللی در زمینه عوامل شیوع و انتقال این ویروس و مدت زنده‌مانی آن در شرایط و سطوح مختلف مطرح نبود. در آن زمان چیزی که تمامی دانشمندان و محققان خارجی و داخلی رویش اتفاق‌نظر داشتند این بود که شستن مداوم دست‌ها با آب و صابون و استفاده از ماسک و دستکش علی‌الخصوص دستکش لاتکس می‌تواند تا حد قابل توجهی ریسک ابتلا به بیماری کووید-19 را کاهش دهد. البته به مرور اهمیت و لزوم استفاده روزمره از دستکش توسط عامه مردم کمتر شد.
با گذشت زمان و بیشتر شدن نیاز مردم کل دنیا به خرید و استفاده از ماسک، انواع مختلفی از ماسکها توسط شرکت‌ها و کمپانی‌های سازنده لوازم و تجهیزات بهداشتی و حتی تولیدی‌های قانونی و غیرقانونی تولید شدند و حتی تولید ماسک به یکی از مشاغل نسبتا پرطرفدار خانگی تبدیل شد. تنوع موجود در ماسکها یک سوال بزرگ به وجود آورد: کدام ماسکها در برابر ویروس کرونا مقاوم‌ترند؟ در این مطلب سعی کرده‌ایم یک جمع‌بندی کامل از ماسک پارچه‌ای، جراحی، N95 و سوپاپ دار داشته باشیم.
ماسک های پارچه‌ای
ماسک‌های پارچه‌ای که کم‌کم پایشان به مغازه‌های فروش لباس و بوتیک‌ها هم باز شده به دلیل داشتن طرح و نقش‌های مختلف خیلی سریع جای خود را بین جوانان باز کردند ولی از همان ابتدا سوال رایج در مورد این ماسکها چنین بود: اصلا این ماسکها اثر دارند؟ طبیعتا منظور از «اثر» جلوگیری از انتقال ویروس کرونا بود. پاسخ مثبت است. ماسک‌های پارچه‌ای قطرات و ذرات معلق را از دهان فردی که ماسک زده در حین عطسه، سرفه و حرف زدن مهار می‌کند. بنابراین انتقال ویروس را کاهش می‌دهند و در ضمن تولید کردن آن‌ها فرآیند ساده‌ای دارد. این ماسکها قابلیت شستشو و استفاده مجدد را هم دارند که همین صرفه اقتصادی باعث شده که طرفدارات خودش را پیدا کند. مساله دیگری که در استفاده از این ماسکها وجود دارد این است که که فردی که این ماسک را زده نباید دست خود را به آن بزند و اگر زد بلافاصله دست خود را بشوید و یا ضدعفونی کند. درون بدنه پارچه‌ای این ماسکها فیلتر قرار می‌گیرد. این فیلترها قابل تعویض هستند. از این ماسکها نمی‌توان به صورت اشتراکی استفاده کرد.
ماسک های جراحی
شاید شما تا به امروز بیشتر از هر ماسک دیگری از ماسک جراحی که به آن‌ها ماسک سه لایه یا ماسک پزشکی هم گفته می‌شود، استفاده کرده باشید. این ماسکها قوام بالایی ندارند و یکبار مصرف هستند و قابلیت استفاده در روزهای متوالی و حتی در یک روز در ساعت‌های متوالی را ندارند. این ماسکها هم (البته اگر به درستی استفاده شوند) قابلیت این را دارند که بینی و دهان را از ورود باکتری‌ها، ویروس‌ها و ذرات معلق محافظت کنند. خرید ماسک جراحی از منبع درست، مطمئن و قابل اعتماد بسیار اهمیت دارد چرا که تولید این مدل ماسک به راحتی امکان‌پذیر است و حتی در ماه‌های اخیر شایعاتی در مورد استفاده مجدد از ماسک‌های جراحی دورریخته شده (شستن، اتو کردن و فروختن مجدد آن‌ها) مطرح شد که لزوم تهیه این ماسکها از منابع معتبر را بیشتر از قبل یادآور می‌شود. یکی از این مراکز معتبر که می‌توانید این نوع ماسک را به صورت اینترنتی از آن خریداری کنید، فروشگاه تجهیزات پزشکی هلثیوم است که دارای مجوزهای لازم از اداره کل تجهیزات پزشکی (IMED) هست.
ماسک سه لایه جراحی با کیفیت مناسب و تهیه شده از منبع مطمئن می‌تواند تا ۹۵ درصد از انتقال ویروس و ۸۰ درصد باکتری جلوگیری کند. علاوه بر این، ماسک‌های جراحی تا ۸۰ درصد نیز مانع از ورود ریزگردها، ریز ذرات معلق در هوا و گرد و خاک به سیستم تنفسی می‌شوند.
ماسک‌های جراحی بسته به کیفیت بین 1 تا 3 ساعت کارایی دارند و بعد از این تایم اثربخشی خود را از دست می‌دهند و باید تعویض شوند. نکته دیگر این که این ماسکها در صورت خیس شدن، شستشو و یا ضدعفونی هم دیگر قابل استفاده نخواهند بود و می‌بایست تعویض شوند.
ماسک های N95
همان‌طور که احتمالا می‌دانید ماسک های N95 درجه بالاتری از محافظت را نسبت به ماسک های جراحی یا پارچه‌ای ارائه می‌دهند چرا که می‌توانند هم ذرات درشت و هم ذرات ریز معلق را فیلتر کنند و از ورود آن‌ها به دهان و بینی جلوگیری کنند. اصلا دلیل نامگذاری این ماسکها همین است که به شکلی طراحی شده‌اند که از در معرض قرار گرفتن 95 درصد ذرات معلق و مایعات مختلف با صورت شما جلوگیری می‌کنند. همین مساله باعث شده است اگر قصد خرید ماسک N95 داشته باشید، با قیمت بالاتری نسبت به ماسک های پارچه ای یا جراحی مواجه شوید. از این ماسکها معمولا برای استفاده عموم مردم استفاده نمی‌شود و بیشتر از همه مورد استفاده کادر درمان قرار می‌گیرد. این ماسکها برای استفاده کودکان و افرادی که محاسن دارند، مناسب نیستند. بر خلاف چیزی که شاید فکر کنید این ماسکها توسط کادر درمان به صورت یکبار مصرف استفاده می‌شوند. البته مطالعات مختلفی در جریان است تا بتوان به صورت کارآمدی این ماسکها را تمیز و مجددا استفاده کرد.
ماسک های سوپاپ دار
نفس کشیدن با این ماسکها راحت‌تر است. اما همچنان که فرد دارد با استفاده از این ماسکها راحت‌تر نفس می‌کشد، ذرات و قطرات معلق را به هوای اطراف خود پخش می‌کند و به همین دلیل است که در بخش‌های قابل توجهی از دنیا و حتی در داخل ایران استفاده از این ماسکها توصیه نمی‌شود. ماسک های “سوپاپ دار” که اشتبا‌ها فیلتردار اطلاق می شوند، یکطرفه بوده و بازدم فرد را بیرون می دهد، اگر فردی مبتلا به کرونا باشد، ویروس را به راحتی از ماسک بیرون داده و اطرافیان را آلوده می کند. استفاده از این ماسک برای خود فرد مناسب است، اما به شدت برای اطرافیان خطرناک بوده و احتمال انتقال ویروس را برای اطرافیان افزایش می دهد. در تیرماه امسال بود که دکتر عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت اعلام کرد: ماسک های سوپاپ دار باید جمع آوری شوند، چراکه برای پیشگیری از کرونا کاربرد نداشته و به گسترش آلودگی کمک می کند.
با توجه به تمامی موارد گفته شده برای استفاده عموم مردم و به صورت روزمره ماسک های پارچه ای و جراحی (یکبار مصرف) گزینه‌های مناسب تری به شمار می‌روند.
