نام نصف‌جهان از دیرباز در میان یکی از حتمی ترین مقاصد سفر گردشگران داخلی و خارجی قرار داشته است، گرچه مطابق آمار، استان اصفهان در نوروز سال جاری با بازگشایی زاینده‌رود و با توجه به آب و هوای مناسب برای سفری نوروزی، تنها مقصد ۵۳ درصد گردشگران بوده است و این امر نشان می‌دهد ظرفیت‌های گردشگری شهری که مفتخر به نام های پایتخت فرهنگی جهان اسلام و کشور است در طول سال‌های گذشته به درستی توجه نشده است.

در کنار زیبایی بناهای تاریخی و جاذبه‌های طبیعی بی بدیل هر شهر یا استان توجه به سوغاتی‌های معروف آن شهر و معرفی درست آن به مردم نقش بسزایی در اقتصاد گردشگری دارد به نوعی که کارشناسان امروز از غفلت از موضوعی مهمی به نام ثبت نشان جغرافیایی برای سوغاتی‌های هر شهر سخن به میان می‌آورند.

هر شهر از استان اصفهان به سوغاتی و غذای خاصی معروف است و در این میان نصف‌جهان به عنوان مرکز استان به گز و پولکی و غذای بریانی و خورشت ماست شهرت دارد.

در این گزارش با انواعی از سوغات‌های مختلف و غذاهای استان و شهر اصفهان آشنا می‌شویم:

گز: این سوغات که از گذشته‌های دور تاکنون طرز تهیه آن به نام اصفهانی‌ها نوشته شده است، سوغاتی است که هیچ گردشگری بدون خرید آن پای از نصف‌جهان بیرون نمی‌گذارد و به طور معمول اگر در میدان نقش جهان قدم بگذارید کمتر مسافری را می بینیدکه از این سوغات برای خود و دوستان فراهم نکرده باشد.

سوغاتی با قدمت ۴۵۰ ساله

قدمت این شیرینی خاص اصفهان (گز) به ۴۵۰ سال پیش می‌رسد و ماده اصلی تهیه آن، شهد و عصاره درختچه‌ای به «انگبین» است اما با توجه به سختی دسترسی به این درختچه امروزه جای خالی شهد انگبین با ترنجبین، شیرخشت، عسل یا انگبین علفی پر می‌شود.

انواع مغزها مانند پسته، بادام و به میزان کمتر فندق به شکل تکی یا مخلوط در گز به کار گرفته می شود و درصد استفاده در آن نیز بروی جعبه گز حتما مشخص می شود.

نکته جالب اینکه تهیه گز بدون استفاده از مغزیجات مذکور ممنوع است و گزی با چنین ویژگی تقلبی محسوب می‌شود.

گز اصفهان در دو نوع  بسته‌بندی آردی (سنتی) و لقمه‌ای قابل تهیه است و امروزه انواع طعم‌های کاکائویی، میوه‌ای و دیگر شکل‌های مدرن آن نیز تولید می‌شود اما گز سنتی اصفهان بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.

پولکی: یکی از شیرینی‌های معروف و مخصوص شهر اصفهان است که ظاهری پولک مانند دارد و نام آن متناسب با شکل ظاهری‌اش است که به صورت قطعات گرد، کوچک، نازک و شبیه سکه  فلزی هستند؛ ماده اصلی بکار رفته در تهیه پولکی همان شیره اضافی باقیمانده از فرایند درست کردن نبات است.

پولکی‌های اصفهان در طعم‌های مختلف مانند زعفرانی، کنجدی، لیموعمانی، پسته‌ای، نارگیلی، عسلی، نعنایی، کاکائویی و زنجبیلی  تولید می‌شود و به طور معمول با چایی مصرف می‌شود.

سوهان: به طور معمول این سوغات مخصوص شهر قم است اما شاید کمتر کسی اطلاع داشته باشد که اصفهانی‌ها نیز نوعی سوهان دارند که طرز تهیه و حتی شکل ظاهری آن با سوهان قم بسیار متفاوت است و اصفهانی‌ها خود در پذیرایی نوروزی از این نوع سوهان استفاده می‌کنند.

صنایع دستی استان اصفهان

صنایع دستی مختص ویژه هر شهری نیز به طور معمول جزو سوغات آن شهر محسوب می‌شود و در این میان اصفهان به شهر «مینا» معروف است و نشان جغرافیایی این صنایع دستی را نیز در اختیار دارد.

ظروف مینا دارای انواع مختلفی مانند بشقاب، گلدان، کاسه، ظروف پذیرایی، گالش (ظرفی که استکان درون آن قرار می گیرد) است و حتی امروز شاهد تولید انواع ساعت، آیینه و شمعدان و انواع وسایل تزئینی مینا هستیم.

نکته جالب اینکه جنس ظروف مینا از مس است و روی آن لعاب سفیدی قرار می گیرد سپس توسط طراح و با رنگ‌هایی خاص و با قلم‌موهای مختلف طرح بر روی ظرف نقاشی می شود و سپس این ظروف درون کوره قرار می‌گیرد، بدین ترتیب این ظروف در برابر شست وشو و حتی آسیب های جرئی ناشی از کشیده شده کارد و چنگال یا فلزات مقاوم است و آسیب نمی‌بینید.

قلمکاری پارچه: در واقع این کار را می‌توان هنر چاپ روی پارچه نام نهاد که به وسیله قالب‌های چوبی آماده روی پارچه‌های مختلفی چون کتان، کرباس و در رنگ‌های مختلف کوبیده می‌شود و پارچه‌های فوق‌العاده زیبا، جذاب و در عین حال ساده را پدید می‌آورد که می‌توان یک سوغات خوب از سفر به اصفهان به شمار آید.

همچنین هنرهای دیگری مانند فرش بافی، منبد کاری، نمد مالی، کاشی سازی، سفال گیری و فیروزه کوبی نیز در اصفهان فعالیت دارند که هرکدام می‌توانند یک اثر هنری زیبا محسوب شوند و گزینه‌ مناسبی برای خرید سوغاتی از جانب گردشگران داخلی و خارجی باشند.

خاتم اصفهان: به طور معمول خاتم یکی از سوغات‌های شیراز محسوب می‌شود باید به این نکته اشاره کنیم که با وجود اینکه نوع خاتم‌کاری شیراز در اصفهان نیز انجام می‌شود اما خاتم ویژه اصفهان با شیراز متفاوت است.

خاتم کاری به زبان ساده نحوه چینش چوب‌های کوچک سه پهلو و دو پهلو در کنار همدیگر به شکل موزاییکی در سطح یک وسیله است، در این هنر از موادی چون استخوان شتر یا اسب، فلز طلا، نقره، آلومینیوم و برنج و چوب‌های آبنوس، عناب، نارنج، فوفل و  غیره استفاده می‌شود.

 قلم زنی:هنر قلم زنی یکی از معروف‌ترین صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود؛ هنرمندان اصفهانی با روش‌های حکاکی، مشبک، برجسته کاری روی اجناس مختلفی از جمله گلدان، سینی، لوازم تزئینی، سماور، بشقاب، جعبه و غیره نقوش زیبایی را اجرا می‌کنند و آثار ارزشمندی را به وجود می‌آورند که چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند.

قالی دستباف، مینیاتور، کاشی سازی و انواع هنرهای دستی دیگر از سوغات‌های شهر اصفهان است.

سوغاتی های معروف شهرستانهای استان اصفهان

شهرستانهای استان اصفهان نیز دارای سوغاتی های مختلفی هستند که از میان آنها می توان به قالی، گلیم، جوراب‌های پشمی و محصولات دست ساز عشایر فریدون‌شهر، فرش دستباف، کلوچه سنتی  حاجی بادومی، باقلوای مخصوص و قطاب و پشمک  کاشان، گلاب و عرقیجات قمصر اشاره کرد.

عبا و پسته نایین، لبنیات گلپایگان و سیب سمیرم را از دست ندهید

شاید کمتر کسی در ایران نام و شهرت عسل خوانسار را نشنیده باشد، نایین نیز به شهر به شهر عبا و پسته معروف است؛ قالی آران و بیدگل و انواع پارچه‌های ابریشمی و پنبه‌ای دستباف و سفال‌های آران، جوز قندی نطنز و لبنیات گلپایگان و نام سرامیک و سفال شهرضا، سیب سمیرم را در سفر به استان اصفهان از دست ندهید.

بریانی: بریانی از معروف‌ترین غذاهای اصفهان است که شاید شهرت جهانی نیز دارد؛ همچنین خورشت ماست، تاس کباب، ماش و قمری، حلیم بادمجان، کشک و بادمجان، شله بریانی زیره، قیمه ریزه، کوفته باقالی، یخمه (یخنی) تُرُش، کله جوش، گوشت و لوبیا، گوشت و عدس، اشکنه و غیره از معروف‌ترین غذاهای ناب شهر اصفهان هستند.

نکته مهم در ارتباط با غذاهای سنتی اصفهان این است که تهیه اغلب این غذاها بسیار وقت‌گیر و سخت است و مهارت خاصی را می‌طلبد؛ البته شاید دلیل اصلی این وقت‌گیر بودن استفاده از مواد اولیه بسیار در این غذاها و طبخ جداگانه و خاص آنهاست که به گفته کارشناسان هرکدام از این غذاها دارای ارزش غذایی بسیار بالایی نیز هستند.

۴۶