محمد تاجیک : فیلم تعزیه از ساخته های عباس کیارستمی است که علی رغم آنکه در دیگر کشورها اکران شده ولی تا کنون در ایران اکران نشده است .
به گزارش سینماسینما ،بر اساس نقل قول گاردین از کیارستمی در سال ۸۷،«تعزیه» تنها فیلم کیارستمی بوده است که در ایران خواستار نمایش رسمی آن شده‌اند.
کارگردان «خانه دوست کجاست» در گفت وگویی با گاردین در سال ۸۷ دراین باره گفته بود: «یکی از شهرها از من درخواست کرد تا آن را نمایش دهد، اما برای اولین‌بار، این من بودم که مخالفت کردم. به آنها گفتم روزی که همه‌ی فیلم‌هایم را نمایش دهید، «تعزیه» را هم می‌توانید به نمایش بگذارید.»( ایسنا /مرداد ۸۷)
/گاردین به نقل از کیارستمی در سال ۸۲ :امام حسین(ع) رهبر معنوی تمامی مظلومان عالم است/
شاید اولین بار گاردین بود که در سال ۸۲ با انتشار خبر اجرای تعزیه توسط کیارستمی در رم، به نقل از او خبر داد عباس کیارستمی، کارگردان مشهور ایرانی در نظر دارد برای اولین بار در رم، نمایشی(تعزیه‌ای) را کارگردانی کند.( ایسنا- ۲۴ تیر ۸۲)
روزنامه‌ی گاردین با مخابره‌ی این خبر به ارائه‌ی گزارشی در این خصوص پرداخت و نوشت: عباس کیارستمی ، کارگردان ۶۳ ساله‌ی ایرانی که آثارش در کشورهای خارجی از شهرت زیادی برخوردار است، تاکنون تلاش کرده است از بیان اظهارات سیاسی در فیلم هایش پرهیز کند، اما در عوض اجازه می‌دهد فیلم‌های پیچیده‌اش واقعیت‌های ایران امروزی را بیان کند. این روزنامه‌ی انگلیسی با بیان اینکه ”کیارستمی نیز همچون دانشجویان با پیشنهاد دولت برای خصوصی‌سازی دانشگاه‌های ایران مخالف است“، از قول وی نوشت :خانواده‌ی من یک خانواده‌ی پرجمعیت هستند، اگر دانشگاه‌ها در زمان من آزاد نبودند( پولی بودند) من قادر نبودم ادامه تحصیل بدهم. ما به دلیل مخالفت با بی‌هویتی و از خودبیگانگی انقلاب کردیم. بنابراین انتظار می‌رود که دولت به اصول اولیه‌اش پایبند باشد. در ادامه‌ی این مطلب آمده است: همانطور که انتظار می‌رفت او در نظر دارد سیاستهایش را به طور ضمنی در نمایشی که برای کارگردانی انتخاب کرده است، بیان کند.او معتقد است امام حسین(ع) رهبر معنوی تمامی مظلومان عالم است. تعزیه یکی از فرم‌های تئاتر سنتی و ماندگار جهان اسلام است و به نظر می‌رسد که انتخاب یک چنین ژانری برای یک کارگردان سینمایی نظیر کیارستمی امری نادر است. این امر نشان می‌دهد که کیارستمی علاوه‌براین که حکم یک کارگردان را دارد؛ یک مخاطب ایرانی نیز هست. در بخش دیگری از مطالب این روزنامه محل اجرای نمایش یاد شده توصیف شده و آمده است :اجرای این نمایش در صحنه‌ی شش ضلعی چوبی روباز که اطرافش را صندلی‌ها به ردیف‌چیده‌شده احاطه کرده است، بسیار قابل توجه است. دور این صحنه شش پرده‌ی سینما وجود دارد که بر روی آنها چهره‌های تماشاچیان ایرانی که در حال تماشای تعزیه هستند، دیده می‌شود.
/کیارستمی :تعزیه به شدت به مخاطبش متکی است/
روزنامه‌ی گاردین در ادامه می‌نویسد: تاثیر این نمایش بسیار زیاد است، چرا که تماشاگر در همان‌حال که در حال تماشای یک نمایش است، خودش را نیز به عنوان تماشاچی می‌بیند. کیارستمی دراین باره می‌گوید: تعزیه به شدت به مخاطبش متکی است. در حقیقت این نمایش در رابطه‌ی نزدیک بین بازیگران و تماشاچیان شکل می‌گیرد. کارگردانان این شکل از نمایش همواره سعی می‌کنند آن را به عنوان یک واریته‌ی ملودرام ارائه دهنـد. در ادامه‌ی این مطلب آمده است: کیارستمی درنظر دارد با این فـرم از تعـزیه صحنه‌های خاص تئاتر را به یک صحنه‌ی سنتی زنده تبدیل کند. چهره‌ی مخاطبین بر روی پرده و عکس‌العمل‌های آنان، بسیار قابل توجه است، زنان در حالی که در گوش هم در حال نجوا کردن هستند؛ یک پسر بچه در حال گفت‌وگو با پدربزرگش. اما همین که تعزیه به مرحله‌ی حساسش نزدیک می‌شود، چشم‌ها پر از اشک می‌شوند. زنان به سینه می‌کوبند. مردان با دست به سرشان می‌زنند، اما در چشم غربیان، یک چنین نمایش‌های بیشتر جنبه‌ی پانتومیم دارد. برای مثال زمانی که آب را به روی امام حسین(ع) می‌بنـدند و وی خود را برای شهادت آماده می‌کند، مردی در لباس شیر به روی صحنه می‌آید و سایبان امام حسین(ع) می‌شـود. در این صحنه مخاطبین ایرانی می‌گرینـد اما مخاطبان غـربی گریه‌ی آنان را نمی‌فهمند. در خاتمه‌ی این مطلب آمده است: در حقیقت تعـزیه کیارستمـی منحصرا به موضوع شهادت امام حسین(ع) نمی‌پردازد؛ بلکه علاوه بر این موضوع نمایشی است از انتقال مفاهیم تعزیه در اسلام در برابر دیدگان غربیان.
/تعزیه به جای شکسپیر /
عباس کیارستمی در گفت وگویی با ایسنا در تیرماه سال ۸۳ در پاسخ به پرسشی درباره‌ی تجربه‌های اخیر خود، از تجربه‌ی تعزیه به عنوان تجربه ای یاد کرد و اینکه یک بار توانسته، تماشاگر تعزیه را خوب نگاه کند.کیارستمی در ادامه عنوان کرده بود : به مناسبت صدمین سالگرد تولد شکسپیر به تئاتر رم قول دادم یک تئاتری را اجرا کنم ولی سرانجامی نداشت .سرانجام به آنها گفتم شکسپیر را نمی‌توانم برایتان بگذارم به جای آن یک تعزیه می‌گذارم . در ماجرای فاصله‌گذاری در فیلم طعم گیلاس هم عده ای خیال می‌کردند من از برشت گرفتم درحالیکه من این را از تعزیه گرفته بودم.
/تعزیه تیاتر نیست یک آیین است /
عباس کیارستمی درادامه گفت وگوی خود با ایسنا گفته بود : بخش‌های فاصله گذاری تعزیه را در یک کلاژ تصویری از مجموعه ۱۰ تعزیه مشهوری که داریم قرار بود انتخاب بکنم. بعد که دو سال گذشته به دیدن تعزیه رفتم در عین حالی که نمی‌توانستم تاثیرات تعزیه را انکار کنم دیدم که تماشاگر تعزیه از خود تعزیه برایم جذاب‌تر و جالب‌تر است.بنابراین دست به ترکیب تعزیه نزدم و همان تعزیه گردان، تعزیه را گرداند و من، تماشاگر تعزیه را به تعزیه اضافه کردم. او در ادامه گفت: تعزیه، تئاتر نیست یک آیین است. بنابراین این آیین، بدون تماشاگر معنا و مفهوم ندارد و ما ۶ دوربین دوره صحنه گذاشتیم که هم تماشاگر تعزیه و هم خود تعزیه را نشان دهد و در نهایت تماشاگر ایتالیایی در لحظه بدون اینکه بداند داستان چیست؟ از طریق واکنش و کلوزآپ تماشاگر ایرانی می‌فهمد که درام در کجا اتفاق افتاد و این تجربه فوق‌العاده‌ای است.
/ نمایش در لندن در سال ۸۴/
براساس گزارش ایسنا در اردیبهشت ۸۴،در ادامه ی برنامه معرفی و بررسی آثار عباس کیارستمی در لندن فیلم “تعزیه” ساخته کیارستمی در موزه ویکتوریا و آلبرت به نمایش درآمد.
به گزارش ایسنا در آن زمان ، فیلم تعزیه در سه پرده مختلف نمایش داده شد.پرده کوچکی که در وسط قرار گرفته بود به نمایش تعزیه اختصاص داشت و پرده های بزرگ که در دوطرف پرده کوچک بودند، هر کدام واکنش تماشاگران زن و مرد را جداگانه نمایش می دادند. پس از پایان نمایش کیارستمی، احمد کریمی حکاک پژوهشگر و استاد دانشگاه مریلند آمریکا و جف اندرو منتقد فیلم انگلیسی و دبیر بخش سینمایی مجله تایم اوت لندن به سوالات حاضرین پاسخ گفتند.
/فکر می کردند تحت تاثیر تکنیک فاصله گذاری برشت بودم ولی من گفتم تحت تاثیر تعزیه بودم /
کیارستمی دراین نشست گفت در این کار برای او بیش از هرچیز واکنش تماشاگران تعزیه مهم بوده.سپس کیارستمی در پاسخ به این سئوال که چرا و چگونه جذب تعزیه شد، گفت: “وقتی فیلم طعم گیلاس در رم به نمایش در آمد درباره صحنه آخر فیلم از من سوال شد که آیا تحت تاثیر برشت و تکنیک فاصله گذاری او بودم و من گفتم خیر تحت تاثیر تعزیه این صحنه را ساختم و مدیر جشنواره رم از من خواست که درباره ی تعزیه بیشتر توضیح بدهم و این انگیزه ای شد برای اینکه من ویدیویی از تعزیه تهیه کنم و برای او بفرستم.”پس از آن کیارستمی به اهمیت دیالوگ و شعرهای تعزیه اشاره کرد و گفت که مفهوم بسیاری از این شعرها با یک بار شنیدن دریافت نمی شود و او خود پس از چندین بار گوش کردن توانسته است دریابد که در برخی از اشعار تعزیه، مثلا شمر در دو مصرع، یک بار نقش دوست امام حسین(ع) را بازی می کند و در مصرع دیگردر نقش دشمن امام حسین(ع) ظاهر می شود و این خصوصیت، زیبایی فوق العاده ای به تعزیه بخشیده است.
/کیارستمی :تماشاگر تعزیه با گریستن، سینه زدن، لعنت فرستادن، دعا کردن، تبرک جستن و شفا خواستن در اجرای نمایش مشارکت می کند/
در ادامه کیارستمی گفت که خود را کارگردان این کار نمی داند و هنگامی که به صحنه رفته دیده که تعزیه سوژه او نیست بلکه سوژه او تماشاگران تعزیه اند. وی افزود :تماشاگر تعزیه تماشاگر معمولی تئاترنیست. بلکه او با گریستن، سینه زدن، لعنت فرستادن، دعا کردن، تبرک جستن و شفا خواستن در اجرای نمایش مشارکت می کند.
به گزارش ایسنا، کیارستمی در پاسخ به سوال جف اندرو که پرسید چرا تصمیم گرفتید این فیلم را به دنیای غرب نشان دهید گفت: “ابتدا چنین قصدی نداشتم ولی الان هیچ بدم نمی آید که نگاه کنند.” او برخورد تماشاگران اروپایی پس از دیدن نمایش تعزیه در ایتالیا را بسیار متفاوت دانست و توضیح داد: “فرانچسکو رزی به من گفت که یک دوره ملت ایتالیا شبیه ملت شما بود ولی ما این معصومیت مان را با اوضاع اقتصادی عوض کردیم. به تدریج وضع مان بهتر شد ولی معصومیت مان را از دست دادیم.” ک کیارستمی و تعزیه خوانی را در میان بازیگران تعزیه موروثی خواند و به این نکته جالب اشاره کرد که بازیگران نقش اشقیاء هیچ گاه نمی توانند نقش اولیاء را بازی کنند و این نیز در میانشان موروثی است.
/فیلم «تعزیه» عباس کیارستمی در ادینبورگ در سال ۸۷/
براساس گزارش ایسنا در سال ۸۷ ،فیلم «تعزیه» عباس کیارستمی در جشنواره بین‌المللی ادینبورگ ۲۰۰۸ به نمایش درآمد .بر اساس گزارش روزنامه گاردین در آن زمان و به نقل از برگزارکنندگان جشنواره «عباس کیارستمی» با فیلم «نگاهی به تعزیه» در ادینبورگ حضور داشت فیلمی که نه تنها اجراکنندگان تعزیه، بلکه تماشاگران ایرانی را نیز محور اصلی آن بودند.
/روایت علائ الدین قاسمی از کار با کیارستمی/
علاء‌الدین قاسمی که بیش از ۱۰ سال قبل سرپرست گروه تعزیه‌ای بود که به همراه زنده‌یاد عباس کیارستمی تعزیه‌ای را در ایتالیا اجرا کردند، درباره‌ی آن برنامه هم یاداور شد: سال ۸۲ آقای اصلانی با من تماس گرفت و گفت که آقای کیارستمی می‌خواهد مرا ببیند. وقتی با او صحبت کردم، گفت که از ایتالیا خواسته‌اند برنامه‌ای تحت عنوان تعزیه اجرا کند، اما خودش اطلاعات چندانی از چندو چون اجرای تعزیه ندارد.
او با اشاره به اینکه پس از توافق و هماهنگی قرار شد تعزیه‌ای را با حضور چهار نفر در ایتالیا اجرا کنند، ادامه داد: پس از اینکه تایید اجرای تعزیه به ایتالیا داده شد، به آقای کیارستمی گفتم به دلیل آنکه محرم نزدیک شده، بهتر است او خودش از نزدیک اجرای تعزیه را ببیند تا آشنایی بیشتری پیدا کند و به این ترتیب در چند اجرا در جاهای مختلف همراه ما آمد.
این تعزیه‌خوان گفت: کیارستمی بسیار کاربلد بود و خوب می‌دانست که چه می‌خواهد، در نهایت هم کاری نو را انجام داد که برای من هم جالب بود. او حتی برای تیتراژ کار سراغ پیرزن ۹۰ ساله‌ای رفت که زیرانداز به دست و عصا زنان از منزلش به سمت محل اجرای تعزیه می‌آمد و بعد از آن هم به خانه‌اش برمی‌گشت. حتی یکی از اتفاقات جالب اجرای این شکل از تعزیه زمانی بود که ما در هنگام اجرا “یاحسین” می‌گفتیم و بعد تصاویری که عباس کیارستمی از جمعیت تماشاگر تعزیه در ایران گرفته بود، روی پرده‌ها بلند “یاحسین” می‌گفتند.
او افزود: یکی از بهترین زمان‌های عمر من در آن یک ماه بود که با عباس کیارستمی سپری کردم. روزهای لذت‌بخشی بود، چون خود او هم آدم عجیب و خوب و در عین حال بسیار هنرمند و کاربلد بود، آن هم در شرایطی که تعزیه را به خوبی ندیده بود و نمی‌شناخت.(گفت وگو با ایسنا /۲۳ مهر ۹۵)
