از دید کارشناسان تورم دو سال گذشته نیز همچون شوک‌های گذشته حاصل افزایش نقدینگی است. حسین درودیان، مدرس اقتصاد در دانشگاه تهران، تفاوت تورم سال‌های گذشته را در نحوه خلق پول توسط بانک‌ها می‌داند.

تورم دو سال گذشته نشان داد که سیاست‌های دولت برای کنترل حجم پول در ۶ سال اخیر نادرست بوده است. اما سؤالی که ذهن را به خود مشغول می‌کند این است که درک درست از شیوه افزایش نقدینگی چیست؟ چه عواملی در چند سال گذشته موجب خلق پول افسارگسیخته، آن‌هم از نوع نامولد شده است؟

بانک مرکزی باید با پرداخت سودهای موهوم برخورد کند

حسین درودیان، اقتصاددان و مدرس اقتصاد دانشگاه تهران به روش خلق پول بانک پرداخت و گفت: بانک­ها با پرداخت­هایشان پول ایجاد می­‌کنند، با دریافت­هایشان هم پول را از بین می­‌برند. این چیزی است که ما به آن نقدینگی می­‌گوییم. در مورد اینکه این کار بانک­ها چه نسبتی با پایه­ پولی دارد یا آن پولی که بانک مرکزی و دولت منتشر می­‌کنند، بحث دیگری است ولی پول را همیشه بانک­ها منتشر می‌­کنند. اما تفاوتی که وجود دارد این است که بانک‌ها در ایران پیش‌تر این کار را با پرداخت وام و تسهیلات انجام می‌دانند و حالا این کار را با پرداخت سود سپرده انجام می‌دهند. مدتی است سهم پرداخت مستقیم بهره به سپرده­‌ها در این خلق پول معنا­دار شده است.

وی در پاسخ به این سوال که نقش بانک مرکزی برای جلوگیری از خلق افسارگسیخته پول توسط بانک‌ها چیست، توضیح داد: بانک مرکزی برای اینکه از این کار ممانعت کند باید برخوردهای مستقیم انضباطی با بانک­هایی را در پیش می­‌گرفت که سودهای موهوم یعنی سودهای کاغذی می­‌پردازند؛ یعنی سودی را به سپرده­‌گذاران پرداخت می‌کنند که معادل آن را در طرف درآمدهایشان کسب نکرده‌اند. به عبارتی معادل پولی که ایجاد می‌­کنند و سود سپرده می‌پردازند، معدوم نشده است.

افزایش نرخ بهره مقدمه یک انفجار بزرگ‌تر در اقتصاد است

درودیان عملکرد دولت و بانک مرکزی برای کنترل خلق پول در چند سال اخیر را دچار تناقض توصیف کرد و گفت: اساساً بانک مرکزی در این چند سال رفتار انقباضی در پیش‌گرفته بود، هم بانک مرکزی و هم دولت تلاش می‌کردند تا حد مقدور جلوی تزریق پایه­ پولی را بگیرند، خود این کار به‌عنوان یک رفتار انقباضی افزایش­ دهنده­ نرخ بهره در اقتصاد است. این یک تناقض است که ازیک‌طرف بانک مرکزی با سیاست‌اش نرخ­های بهره را افزایش بدهد و از سمت دیگر با برخورد نظارتی بخواهد جلوی تبعات آن افزایش را بگیرد. درمجموع روی کاغذ کاری شدنی بوده است ولی در عمل دچار تناقض‌هایی می­‌شود.

درودیان همچنین در پاسخ به افرادی که برای کنترل تورم و هدایت نقدینگی افزایش نرخ بهره را توصیه می‌کنند گفت: اولاً خود این نرخ بهره­ بالا با توجه به شرایط اقتصادی کشور درنهایت به موتوری برای ایجاد پول تبدیل می‌شود. بانک مرکزی به لحاظ انضباطی باید جلوی پرداخت این سودها را می­‌گرفت؛ یعنی مثلاً اجازه نمی‌­داد که نرخ بهره بالا بماند. اگر بخواهد نرخ را بالا نگه دارد، خود این نرخ بالا به موتور و نیرویی برای خلق پول تبدیل می‌­شود چرا که دارد به حجم حساب افراد اضافه می­‌کند. برای همین این سیاست یعنی کنترل تورم افزایش بهره  اقدام غلطی است. درواقع فقط کار را به تعویق می‌­اندازد، اعداد را برای دوره­‌های آینده بزرگ‌تر می­‌کند برای اینکه یک انفجار بزرگ‌تری اتفاق بیفتد.