از نظر نگارنده که سابقه اجرایی و تخصصی و تحصیلی حدود ۲۰ ساله در بخش ها و زنجیره های مختلف صنعت حمل و نقل هوایی را دارد ، این فرضیه مطرح است ، بواسطه وجود بازار بزرگ تولید سفر در داخل کشور ، حدود ۷۰ درصد مشکلات شرکت های هواپیمایی و به تبع آن فرودگاه‌ها ، به نبود دانش اقتصاد و حسابداری هزینه و درآمد تخصصی و بازرگانی و مدیریت درآمد و هزینه در شرکت های هواپیمایی و فقدان دانش مدیریت تجاری بنگاه ها برمی‌گردد که پیش بینی می شود حدود ۴ دهه عقب ماندگی در این بخش وجود داشته باشد . البته آنچه نگارنده عملا در طی این سال ها عملا لمس هم کرده است این بوده که “فضای بازار صنعت حمل و نقل هوایی ایران هم به گونه‌ای نبوده است که اداره ی اقتصادی بنگاه ها در آن اهمیت و اولویت چندانی داشته باشد و اساسا اولویتی هم در این موضوع وجود ندارد و رقابت به معنای واقعی هم عملا در کار نیست.منافع اصلی بازیگران حمل و نقل هوایی ایران ایجاب می نماید ، فضای کسب و کار در آن مبهم ، غیر شفاف و پیچیده بماند و به نظر میرسد منافع اصلی این بنگاه ها در اثرات جانبی آنها باشد و اصولا سودآوری چه در بخش دولتی چه خصولتی و چه به نظر شرکت های رانتی به نظر خصوصی اولویتی ندارد. در یک تحلیل علی – معلولی حتی میتوان ، ریشه های مشکلات ایمنی و افزایش ریسک و خطرات و سوانح را در همین آشفتگی های اقتصادی شرکت های هواپیمایی جستجو کرد. 

 ۲۰ درصد مشکلات به عدم شایسته سالاری در صنعت و نبود ساختار استعدادیابی و نخبه پروری و جانشین پروری مدیریتی و فکری در صنعت برمیگردد که ناشی از فضای کلان کشور و نگاه منفی به تشکیلات هاست و به جای آن گزینش های محفلی ، هیئتی ، مرشد و مریدی و رفاقتی جای آن را گرفته است. کافی است نگاهی به بدنه اکثر شرکت های هواپیمایی ایران بیندازید تا متوجه شکاف نسلی و بحران مدیریتی در این بخش گردید که اتهام اصلی عدم چرخش مدیریتی ، متوجه حرص قدرت در میان شبکه‌های با نفوذ محفلی و غیررسمی نسل گذشته است که بنیان های فکری این نسل مدت هاست منقضی شده است و باور این حقیقت البته بسیار سخت است. با این حال این نسل پیر و خسته و بازنشسته از در که بیرون میروند از پنجره خود را به هر نحوی که شده وارد سیستم می نمایند.

 نهایتا ، صرفا ۱۰ درصد مشکلات متاثر از شرایط تحریم ها و تنش های سیاسی ایران است.

در این زنجیره تامین ، اما کانال‌های توزیع فروش آنلاین ، همزمان با ورود پاردایم استارت آپ ها ، فضای بسیار امید بخشی را در ایران ایجاد نمودند که به دستان پرقدرت جوانان خوش فکر و یکرنگ با بهره گیری از زیرساخت های فن آوری اطلاعات و ارتباطات انجام شد.این جا،جایی است که سنت نتوانسته آن را با فرضیات دگم شکل گرفته تخریب کند ، این شکوفایی حاصل میدان دادن به جوانان بود که نسل قدیم توان لابی برای ضربه زدن به این نسل جوان و از بین بردن آن را دیگر نداشت .چه کسی تصور میکرد ، روزی اسنپ بتواند ، نقش تاکسی های تلفنی را اینطور درهم بشکند ، یا علی بابا بتواند صرفاً از غفلت سایرین نهایت بهره را ببرد. اما حال جنگ زیبای سهم بازارها شروع شده است . رقبای فروش بلیط سفر آنلاین هر کدام با هدف گیری بخش خاصی از مسافرین ، سهم بازار علی بابا را به تدریج کاهش می دهند . علی بابا دست به دامن تبلیغات گسترده میزند ، در حالیکه این دستپاچگی اثر بسیار منفی بر مخاطبین گذاشته است و از طرف دیگر توهم و غرور اولین بودن و موفق بودن همیشگی ، باعث تحمیل یا استثمار شرکت های هواپیمایی گردید و اینک حال دیگر شرکت های هواپیمایی ایران در برابر تحمیل و تمامیت خواهی های علی بابا به کمک رقبای تازه وارد ، با قدرت ایستاده اند . علی بابا حالا رقیب سرسختی به نام اسنپ تریپ دارد که توانست پروژه جابامای علی بابا را شکست دهد . اسنپ با ادغام هوشمندانه با شرکت های پرداخت الکترونیکی PSP و کاربر ۴۰ میلیونی در حال خلق انواع نوین ارتقاء خدمات مشتریان گردیده است. اما این وحشت ، علی بابا را هم در این رقابت با هوشمندی بیکار نخواهد گذاشت ، اما گاهی خیلی زود ، دیر می شود. حال شرکت های مستربلیط ، فلایتیو و ….. دیگر عرصه رقابت را بسیار سخت نمودند. تجربه علی بابا مثل همه جای دنیا از منظر علمی به زیبایی  نشان می‌دهد اصول موفقیت دیروزی که حاصل فضای خالی بازار بود چطور منجر به توهم و غرور برند و لختی سازمانی می شود و تا چقدر می تواند به سرمایه سازمانی یک شرکت که متعلق به کشور است خسارت بزند.در این مورد دو واکنش و راهکار متفاوت شکست نوکیا و موفقیت آمازون در مواجهه با همین پدیده مشابه بررسی و موردکاوی میگردند تا درس های زیادی بیاموزیم.

طبیعت زیبای رقابت‌ها باعث تکامل و رشد و توسعه همزمان همه رقبا و بازیگران در ارتقاء کیفیت به نفع مشتریان می گردد.

بازار حوزه توزیع و فروش بلیط سیستمی ایران در حال رشد و بلوغ تکاملی است .تازه واردین در ابعاد کوچک شرکت های بزرگ قبل را یک تنه به چالش کشیده اند. اکوسیستم بازار نیز تقسیم کار را به صورت طبیعی در این بازار زیبا رقم زده است.

اما ، در نبود سیستم های جهانی توزیع جهانی GDSs ، بازار صنعت حمل و نقل هوایی ایران به سمت آشفتگی غیر قابل مهاری خواهد رفت که توجه ویژه ، سازمان هواپیمایی کشوری را به عنوان نماینده حاکمیت و قانون گذار را می طلبد.

*کارشناس حمل و نقل هوایی

۲۲۳۲۲۳/۱۷